không liệt tôi vào hàng những người biết ức chế, không để cho bất kỳ một
lời lẽ nào khiến mình phải sợ hãi!... Thế mà, Ferdinand này, sau khi phân
tích chu đáo, đối với Parapine, tôi vẫn buộc mình phải canh chừng!... Phải
chuẩn bị sẵn những dự phòng nghiêm ngặt nhất... Sự ngông cuồng của cậu
ta không giống bất kỳ ai ngông nghênh thông thường và chẳng hại đến
người khác... Tôi thấy hình như nó thuộc vào một trong những thể loại
kiếm hoi đáng gờm của tính độc đáo, một trong những ý ngông rất dễ lây
lan: có thể nói, những ý ngông trong quan hệ xã hội và hiếu thắng!... Có thể
trong trường hợp này, ta chưa coi hẳn là cậu bạn của anh đã mắc bệnh
điên... Không! Mà có thể đó chỉ là một niềm tin cường điệu. Nhưng tôi biết
rằng trong thực tế có những hành động điên rồ dễ truyền nhiễm... Không có
gì nghiêm trọng hơn là niềm tin cường điệu!... Tôi nói anh rõ, Ferdinand ạ,
tôi từng biết khá nhiều những loại người tin như thế và biết cả những gốc
gác của nó nữa!... Những kẻ luôn mồm nói đến công lý, thì rút cục, tôi lại
thấy là những kẻ điên dại nhất!... Ban đầu, các vị sính nói đến công lý ấy
cũng hấp dẫn tôi ít nhiều, phải thú thật là thế... Bây giờ thì họ làm tôi phát
ngán rồi, những kẻ gàn dở ấy khiến tôi phải nổi cáu đến hết mức rồi... Anh
có đồng ý thế không?... Người ta khám phá ra trong con người một khả
năng truyền nhiễm nào đó làm cho tôi phát sợ, mà tất cả ai ai cũng thế, anh
biết không?... Hãy để ý đến nó, Ferdinand ạ! ở tất cả! Cũng như rượu và
khiêu dâm ấy... Cùng một bẩm chất... Cùng một tai ương... Lan truyền vô
tận... Anh cười ư, Ferdinand? Đến lượt anh làm tôi sợ đấy! Ferdinand, con
người anh sao mà mỏng manh dễ vỡ, dễ tổn thương, không vững chắc, luôn
luôn phơi mình trước hiểm nguy! Thế mà tôi cứ tưởng anh là người nghiêm
túc cơ đấy!... Đừng quên rằng tôi đã già, tôi có thể tự cho phép mình bất
cần đến tương lai! Cái đó là được phép đối với tôi đấy! Nhưng còn đối với
anh!”
Về nguyên tắc, tôi mãi mãi nhất trí với ông chủ của tôi tất cả những
cái đó. Tôi chưa đạt được tiến bộ thực tiễn lớn nào trong cuộc sống đầy xáo
trộn của mình, nhưng tuy thế tôi cũng đã học hỏi được những nguyên lý
đúng đắn về thân phận kẻ bị lệ thuộc. Chính vì thế, với Baryton, nhờ những
tâm trạng như vây, mà cuối cùng chúng tôi trở nên thân thiết, tôi không cãi
