HỒ NGUYÊN TRỪNG
(1374 - 1446)
Người tài chẳng gặp thời
H
ồ Nguyên Trừng là con trai cả của Hồ Quý Ly, ông vua mang tai tiếng
tiếm ngôi nhà Trần nhưng là người có đầu óc cải cách. Những cải cách của
ông đi trước thời đại, song không được lòng dân nên đã bị thất bại. Hồ
Nguyên Trừng vừa là con trưởng, vừa là người có tài năng lỗi lạc, song đã
không tiếp nối ngai vàng của cha mình. Khi Hồ Quý Ly, theo lệ các vua nhà
Trần nhường ngôi cho con, lên làm Thái thượng hoàng, ông đã trao ngôi báu
cho người con thứ - Hồ Hán Thương. Hồ Nguyên Trừng chỉ được giao làm
Tả tướng quốc. Mặc dù vậy, ông đã để lại không ít dấu ấn trong lịch sử đất
nước cũng như trong các lĩnh vực quân sự, khoa học, văn học...
Người cha - Nhà đại cải cách thất bại
Hồ Quý Ly vốn là một người tài, được vua Trần ban cho quốc tính - Lê
Quý Ly - và tin cậy giao cho trọng trách xây dựng lại kỉ cương triều đình.
Thượng hoàng Nghệ Tông còn gả em gái là công chúa Thụy Ninh cho ông.
Hồ Quý Ly đã biên soạn sách Minh đạo (Con đường sáng) gồm 14 thiên để
dạy các hoàng tử. Tuy nhiên, nhà Trần với những vị vua một thời oanh liệt
đã đến hồi suy vi, triều chính đổ nát, khó có thể khôi phục. Năm 1393,
chứng kiến sự bất lực của dòng họ mình, Nghệ Tông đã nói vói Quý Ly:
"Bình Chương (tức Quý Ly) là họ thân thích nhà vua, mọi việc nước nhà đều
trao cho khanh cả. Nay thế nước suy yếu, trẫm thì già nua. Sau khi trẫm
chết, quan gia (tức vua) nếu giúp được thì giúp, nếu hèn kém ngu muội thì
khanh cứ tự nhận lấy ngôi vua".
