Đến đây phải dừng một chút để nói rõ hơn về giai đoạn lịch sử này.
Chúng ta biết rằng nhà Hồ cướp ngôi của nhà Trần được bảy năm thì bị nhà
Minh mượn cớ sang xâm lược (1407). Sau đó là một khoảng thòi gian dài
nước ta nằm dưới ách đô hộ vô cùng hà khắc của giặc Minh. Các vua nhà
Hậu Trần khởi binh đánh chúng nhưng đều thất bại. Đen khi Bình Định
Vương Lê Lợi phất cờ khỏi nghĩa, nằm gai nếm mật kháng chiến ròng rã
mười năm trời, cuối cùng mới giành được thắng lợi. Năm 1428, Lê Lợi lên
ngôi, lấy niên hiệu là Thuận Thiên...
Như vậy, ta có thể hình dung, những năm giữa hai cột mốc từ cuối đời
Trần đến đầu đời Lê ấy, Phan Phu Tiên đã có cuộc sống không dễ dàng gì,
nhất là trong những năm đô hộ của giặc Minh. Nhưng trước sau ông vẫn giữ
cốt cách của một nhà nho. Với ông, đã là kẻ sĩ thì chỉ có một việc là học cho
thành tài để ra thi thố giúp đời, ngay khi có dịp...
