chết như một bệnh dịch lây lan thì với người La Mã, mối bận tâm xem việc
đặt thi thể an nghỉ ngàn thu ở chỗ nào là cực kỳ quan trọng.
Vì lẽ đó hiếm khi một người còn sống phó mặc việc lo hậu sự chỗ chôn cất
cho thế hệ kế cận. Đó là một thú vui khi tự mình chăm lo phần hậu táng của
chính bản thân. Vì thế, phần lớn các ngôi mộ ngày nay chúng ta gặp đều
mang hoặc hai chữ viết tắt V. F. có nghĩa là Virus fecit; hoặc ba chữ V. S. P.
có nghĩa Virus si bi posuit hay V. E. C. có nghĩa Virus faciendum curavit(1).
Quả thật điều vô cùng quan trọng với một người La Mã là được chôn
xuống đất. Theo tục lệ tôn giáo lan truyền từ thời Gicéron, khi mà mọi loại
mê tín tuy đang bắt đầu bị loại bỏ, rằng linh hồn của bất cứ ai chết nếu
không có mồ mả sẽ phải lang thang hàng trăm năm bên bờ sông Styx.
Chính vì vậy mà ai đó gặp một thi thể dọc đường mà không chôn chất tử tế
sẽ bị coi phạm một tội nặng không thể dung thứ trừ phi dùng một con lợn
cái tế cho Cérès.
Tuy nhiên, được chôn cất chưa phải là tất cả mà còn phải được chôn một
cách êm ái nữa kia. Thần Chết của người tà đạo không có vẻ gì đáng ghê sợ
như kiểu một bộ xương lủng lẳng gắn với các sọ trắng hếu, hốc mắt trống
rỗng và hàm răng nhe ra chết khiếp ta vẫn thấy.
