người khởi xướng phương pháp thực nghiệm trong khoa học. Nói chung,
chịu ảnh hưởng của sự phát triển mạnh mẽ của khoa học tự nhiên thời bấy
giờ, nhất là sinh vật học và sinh lý học. Émile Zola muốn tìm lối thoát cho
văn học đương thời bằng con đường khoa học trong nghệ thuật. Và ông viết
cái gọi là “tiểu thuyết thực nghiệm”, lần đầu tiên được thể nghiệm trong tác
phẩm Thérèse Raquin (1867). Trong loại tiểu thuyết này, tác giả ít quan tâm
đến cốt truyện mà chú trọng nghiên cứu nhân vật về mặt tổ chức sinh lý,
loại trừ hoàn cảnh xã hội của chúng, và ông quan niệm sự khủng hoảng tâm
lý chỉ là biểu hiện của rối loạn về sinh lý. Trong tựa tiểu thuyết Thérèse
Raquin, Émile Zola viết: “Mục đích của tôi trước hết là mục đích khoa học.
Các bạn hãy đọc kỹ cuốn tiểu thuyết của tôi, các bạn sẽ thấy mỗi chương là
một trường hợp kỳ lạ về sinh lý”.
Song, do ảnh hưởng của tình hình mâu thuẫn xã hội trở nên cực kỳ gay
gắt về cuối thời Đế chính thứ hai, sự bất bình chung đối với trật tự hiện
hành lên tới cao độ vào đêm trước Công xã Paris, Émile Zola duyệt lại lý
thuyết về tiểu thuyết khoa học của ông để hướng nó mạnh hơn về phía
những vấn đề xã hội học. Từ năm 1868, ông dự định viết một bản hùng ca
rộng lớn phản ánh cuộc sống các giai cấp xã hội dưới thời Đế chính thứ hai,
giống như Tấn trò đời của Balzac Đó là bộ tiểu thuyết mang tên Gia đình
Rougon-Macquart với phụ đề Lịch sử tự nhiên và xã hội của một gia đình
dưới Đế chính thứ hai. Bộ tiểu thuyết lớn đó bao gồm hai mươi cuốn, cuốn
đầu, Vận số gia đình Rougon, ra đời năm 1871, và cuốn cuối cùng, Bác sĩ
Pascal, ra đời năm 1893. Viết bộ tiểu thuyết này, Émile Zola nhằm hai
nhiệm vụ - Một là dựa trên những cứ liệu mới nhất của sinh lý học, quan
sát tác động của quy luật di truyền đối với những phần tử của cùng một gia
đình mà sống trong những điều kiện xã hội khác nhau. Hai là, sau khi
nghiên cứu đời sống ở nước Pháp dưới Đế chính thứ hai, vẽ lên một bức
tranh rộng lớn của cả mọi thời kỳ và chỉ ra đời sống của các giai cấp xã hội
khác nhau.
