phục. Có lẽ họ hiểu được “tình trạng khẩn cấp” mà họ phải đối mặt đôi khi
chỉ là cám dỗ nhất thời. Bởi vì ngay tại thời điểm đó, ta dễ vung tiền hơn là
“hoãn chuyện đó lại” (trích lời Michael Modimba), và ru rú ở nhà thì đỡ vất
vả hơn bươn chải kiếm thêm trang trải cho chi phí nảy sinh.
Tại Hyderabad, chúng tôi hỏi thẳng những người dân trong các khu ổ chuột
về mặt hàng họ muốn cắt giảm. Họ nhanh chóng đáp là trà, đồ ăn vặt, rượu
bia và thuốc lá. Qua chia sẻ đó cũng như từ dữ liệu thu thập được, những
mặt hàng này chiếm một phần đáng kể trong ngân sách chi tiêu. Trong
khuôn khổ chương trình Phân bón ở Kenya, theo ghi nhận của Esther,
Kremer và Robinson, những nông dân tham gia chương trình cũng tự nhận
thức điều tương tự khi được yêu cầu chọn ngày mua phiếu phân bón trước
khi thu hoạch. Đa số muốn mua sớm vì họ biết sẽ có tiền sau khi vụ mùa kết
thúc nhưng tiền sẽ sớm đội nón ra đi.
Tự nhận thức được như vậy nên chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi người
nghèo không những xoay xở để tiền không rơi vào túi người khác, mà còn
nỗ lực để kiểm soát thói quen tiêu xài của bản thân. Chẳng hạn để đạt được
mục tiêu nào đó (mua bò, tủ lạnh, sửa mái nhà), người ta thường tham gia
một hội ROSCA, trong đó tổng số tiền quỹ đúng bằng khoản tiền cần. Một
khi tham gia, người ta phải đóng góp một khoản nhất định mỗi tuần hay mỗi
tháng. Đến lượt nhận quỹ, người ta cũng chỉ có vừa đủ tiền để mua sắm thứ
mình muốn và mua ngay trước khi tiền không cánh mà bay theo các chi phí
phát sinh khác. Xây nhà từng viên gạch một cũng là cách để đảm bảo tiền
tiết kiệm không bị phân tán.
Thật vậy, nếu tự kiểm soát bản thân quá khó khăn thì bỏ tiền ra nhờ ai đó
buộc ta phải tiết kiệm cũng không hẳn là ý kiến tồi. Chẳng hạn người ta thà
chấp nhận nguy cơ vữa mới trát tường bị mưa cuốn trôi chứ không dám giữ
tiền mặt, vì biết đâu sẽ dốc túi tiệc tùng trong giây phút bốc đồng. Có một
nghịch lý là một số khách hàng của các tài chính vi mô chọn cách vay tiền
để tiết kiệm tiền. Chúng tôi từng gặp trường hợp một phụ nữ sống tại khu ổ
chuột Hyderabad vay 10,000 rupi (khoảng 621 đô la Mỹ) từ tổ chức
