những chính quyền chuyên chế như Indonesia hay Trung Quốc vẫn cho phép
thực thi biện pháp dân chủ. Bài học quan trọng rút ra là phải tận dụng bất cứ
điểm lỏng tay nào của thể chế chuyên chế đó. Điều này đúng với hệ thống
chính sách. Chính sách không hoàn toàn bị chính trị chi phối. Chính sách tốt
(đôi khi) vẫn có thể sinh ra từ những môi trường chính trị bất ổn. Và đáng
nói hơn, chính sách tồi tệ (thường) nảy sinh trong môi trường tốt.
Indonesia dưới thời Suharto là ví dụ cho luận điểm thứ nhất. Suharto là một
nhà độc tài khét tiếng tham nhũng. Mỗi khi ông ta ốm nặng, trị giá chứng
khoán của các công ty do người thân ông ta nắm giữ đều bị tuột dốc. Điều
này cho thấy quan hệ với ông ta là cực kỳ có giá trị.
bàn ở Chương 4, dưới thời Suharto, ở Indonesia tiền thu được từ dầu mỏ
được sử dụng để xây dựng trường. Suharto cho rằng giáo dục là biện pháp
hữu hiệu để truyền bá tư tưởng, áp dụng ngôn ngữ thống nhất cũng như tạo
nên khối đoàn kết thống nhất trong nội bộ quốc gia. Như chúng tôi đã trình
bày, chính sách này góp phần phát triển lĩnh vực giáo dục, cải thiện tiền
lương cho các thế hệ được học hành tử tế hơn. Kèm theo mở rộng về giáo
dục là chương trình quy mô cực lớn khuyến khích cải thiện chế độ dinh
dưỡng cho trẻ em. Thông qua chương trình này, hơn 1 tỉ tình nguyện viên
được huấn luyện để phổ biến thông tin về làng. Có lẽ một phần chính nhờ
chính sách can thiệp này mà tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em giảm xuống
một nửa trong thời kỳ 1973 - 1993. Chúng tôi không có ý cho rằng chính
quyền Suharto đem lại lợi ích cho người nghèo Indonesia. Điều chúng tôi
muốn nhấn mạnh ở đây là động lực của giới chóp bu chính trị khá phức tạp,
và đôi khi ở một thời điểm và nơi chốn nhất định, vì mục đích của mình họ
có thể sẽ thực hiện một số chính sách mà hóa ra là có lợi cho người nghèo.
Và tất nhiên chuyện ngược lại cũng đúng. Thiện chí là yếu tố cần thiết để
xây dựng chính sách phù hợp, nhưng đôi khi lòng tốt đi quá đà. Đôi khi
những chính sách rất tồi tệ vẫn ra đời từ thiện chí vì người ta không hiểu vấn
đề thực sự là gì. Hệ thống trường công thường không phổ cập được cho số
đông vì mọi người nhầm tưởng chỉ những người thuộc tầng lớp thượng lưu
mới học hành được. Y tá không đến chỗ làm vì chẳng ai đứng ra đảm bảo
