tiếng Pháp và tiếng Nga. Ông cũng viết về lịch sử Đông Dương dưới chế độ
Pháp thuộc, mà theo hồ sơ của Quốc tế Cộng sản thì cuốn sách này vẫn
chưa được xuất bản.
Tuy nhiên, bài viết chính của Nguyễn Ái Quốc trong thời gian ông ở
Moscow là “Le procès de la colonisation fransaise” (Bản án chế độ thực
dân Pháp). Dựa trên những bài báo mà ông đã viết khi sống ở Paris cũng
như bản thảo có tựa đề Những người bị áp bức bị mất cắp trước khi xuất
bản năm 1920, cuốn sách được hoàn thành ở Moscow và do nhà xuất bản
Lao động ấn hành ở Paris năm 1926, ba năm sau khi ông rời Pháp đi
Moscow. Đây là một bản cáo trạng không có trật tự về điều kiện của thuộc
địa trên toàn thế giới và kết thúc bằng lời kêu gọi thiết tha thanh niên Đông
Dương vùng lên chống những kẻ bóc lột. Nhiều tư liệu trong cuốn sách nói
về Đông Dương nhưng cũng có những chỗ đề cập các thuộc địa châu Phi.
Mặc dù có thể đó là một trong những tác phẩm được biết đến nhiều nhất
của Hồ Chí Minh, cuốn sách được bố cục rất tồi và viết dở đến mức một
nhà chuyên viết tiểu sử đã dự đoán rằng nó có thể do người Việt khác viết
và sau đó được in dưới cái tên của ông. Nhưng lời văn và phong cách thì rất
gần với các bài viết khác của Nguyễn Ái Quốc mà hầu hết các học giả
không ngi ngờ có phải là tác phẩm của ông hay không. Có thể nói, cuốn
sách này được viết một cách vội vàng.
Trong những phát biểu công khai, Nguyễn Ái Quốc dường như vẫn là
một người có lòng tin đích thực. Những bài viết của ông về Liên bang Xô
viết đều có những lời lẽ ca ngợi và dường như sự ngưỡng mộ của ông đối
với Lenin là vô bờ. Rõ ràng là ông rất thất vọng khi không thể gặp được
Lenin khi Lenin qua đời. Khi được hỏi về mục đích chuyến đi khi ông đến
Petrograd vào tháng 7-1923, ông trả lời rằng ông muốn được gặp Lenin và
rất buồn rầu khi biết Lenin bị ốm. Tháng 1-1924, ông đau khổ khi biết rằng
Lenin đã qua đời. Giovanni Germanetto, một người Ý quen ông, đã kể lại:
“Moscow tháng 1 năm 1924. Mùa đông nước Nga đang ở vào thời kỳ
lạnh giá nhất. Đôi khi nhiệt độ xuống đến mức âm 40 độ. Vài ngày trước
Lenin qua đời. Buổi sáng hôm đó, một tiếng gõ cửa nhẹ ở phòng chúng tôi
