quyền thực dân, họ có thái độ tương tự như thái độ ở một số thuộc địa khác
trong khu vực.
Một đối thủ nguy hiểm hơn ông Chiêu, theo quan điểm người Pháp - một
trí thức được đào tạo ở Paris - Nguyễn An Ninh. Là con của một nhà nho
Nam Kỳ có liên hệ với Trường Đông Kinh Nghĩa Thục Hà Nội, sau đó
phục vụ trong phong trào của Phan Bội Châu, ông Ninh học luật ở Pháp -
nơi ông đã gặp Nguyễn Ái Quốc - và từ đó say mê chính trị. Khi trở về Sài
Gòn vào đầu những năm 1920, ông sáng lập tờ báo Cái Chuông Rè, nhằm
nâng cao tinh thần yêu nước của người Việt Nam và thúc giục người Pháp
tiến hành cải cách chính trị. Giống như Phan Châu Trinh, Nguyễn An Ninh
cũng là người ngưỡng mộ cuồng nhiệt văn hoá phương Tây, tin rằng nó là
chuẩn mực để điều chỉnh hệ thống Nho giáo truyền thống đã bóp nghẹt khả
năng sáng tạo của đồng bào mình và giúp Pháp chinh phục họ.
Vào đầu và giữa thập niên 1920, nhà báo trẻ theo trường phái châm biếm
này đã trở nên nổi tiếng trong giới thanh niên Nam Kỳ. Các bài phát biểu
không thường xuyên của ông được người đọc mong đợi. Trong một bài
phát biểu tháng 10-1923 tại Nha học chính ở Sài Gòn, ông đã kêu gọi mọi
người hưởng ứng một nền văn hoá mới không bị ảnh hưởng bởi các ý
tưởng du nhập của Khổng Tử, Mạnh Tử và Lão Tử. Giống như Mahatma
Gandhi ở Ấn Độ, ông Ninh lập luận rằng giải pháp cho các vấn đề của Việt
Nam cơ bản là tinh thần và câu trả lời chỉ có thể do người dân tìm ra.
Ảnh hưởng của các hoạt động của Nguyễn An Ninh đối với thanh niên
Nam Kỳ ngày càng làm cho các nhà chức trách Pháp lo ngại. Cuối cùng
ông bị triệu đến gặp Toàn quyền lâm thời Maurice Cognacq, cảnh báo các
hoạt động của ông bị nhà chức trách kiểm soát chặt chẽ và nếu ông quyết
định thực hiện các hoạt động của mình, họ sẽ dùng các biện pháp cần thiết
để buộc ông chấm dứt. Cognacq cho rằng người Việt Nam quá thật thà,
chất phác làm sao có thể hiểu thông điệp của ông Ninh. Ông nói thêm một
cách châm biếm, nếu ông Ninh muốn kêu gọi các trí thức thì hãy đến
Moscow. Lời cảnh báo của Cognacq bị bỏ qua và Nguyễn An Ninh lại thực
hiện chiến dịch của mình.
