xử thô bạo, thái độ trịch thượng đối với dân bản xứ. Người nước ngoài, kể
cả hơn 200.000 Hoa kiều sống chủ yếu ở các thành phố và thị trấn chi phối
nền kinh tế đô thị. Một nhà văn Pháp đã cho các chính sách cải cách của
Sarraut là sự ghê tởm, những chính sách đôi khi được mô tả là “nền chính
trị hợp tác”, là sự gian dối, trong khi Tổng thống Pháp Raymond Poincaré
thừa nhận “các chính sách đó chỉ được thể hiện về mặt hình thức”.
Đa số dân chúng phải chịu các mức thuế gia tăng và sự độc quyền của
chính phủ trong việc sản xuất và buôn bán thuốc phiện, muối và rượu, làm
tăng cao giá bán lẻ ba loại sản phẩm này. Ở Nam Kỳ, các chủ đất giấu mặt
mua đất hoang ở châu thổ sông Cửu Long đã đòi thu tô quá cao với người
thuê mới, đôi khi lên tới hơn 50 phần trăm tổng giá trị mùa màng trên mảnh
đất đó, trong khi địa chủ sống trong các dinh cơ ở Sài Gòn. Cả nước có
khoảng hơn nửa triệu nông dân không có đất, so với khoảng 50 nghìn địa
chủ. Trong cuốn “Quyền Con Người” (Forceries Humaines) viết vào giữa
thập niên, tác giả Georges Garros nhận xét, nếu người Pháp cũng bị áp bức
như vậy chắc hẳn đã nổi dậy rồi. Thực ra, như Nguyễn Ái Quốc nhận xét
một cách cay đắng với nhà báo Ossip Mandelstam trong cuộc phỏng vấn
năm 1923 ở Moscow, Việt Nam là “quốc gia bị chìm trong bóng tối”.
Sự thất vọng đã dấy lên làn sóng chính trị mạnh mẽ mới vào giữa những
năm 1920. Đứng đầu là một thế hệ trí thức trẻ tuổi thuộc tầng lớp trung lưu
được giáo dục theo hệ thống của Pháp. Như những người cùng cảnh ngộ ở
thế giới thuộc địa, nhiều người có suy nghĩ đa dạng với nền văn hoá
phương Tây, ngưỡng mộ nhưng không chấp nhận nền văn hoá đó. Nhiều
người trong số họ đọc tiểu thuyết và tạp chí bằng Pháp ngữ, trong đó có các
tạp chí bằng chữ quốc ngữ như Phụ Nữ Tân Văn phục vụ theo thị hiếu
phương Tây, viết theo cách nhìn nhận của các thanh niên có học thức.
Nhưng họ lại phẫn nộ về việc người Pháp đối xử với dân bản xứ bằng một
thái độ trịch thượng và nảy sinh nghi ngờ, tại sao các quan niệm của Pháp
được quảng cáo nhiều như tự do, bình đẳng và bác ái mà họ được học ở
trường lại không áp dụng ở Đông Dương.
