Quân đội thuộc địa được Ly Myre de Villers, Thống đốc Nam Kỳ, thành
lập năm 1879 có khoảng 30.000 binh sĩ, hai phần ba số binh sĩ này thuộc
dân tộc ít người của Việt Nam. Đội quân chia thành 31 tiểu đoàn, tất cả đặt
dưới sự chỉ huy của các sĩ quan Pháp. Ngoài ra còn một lực lượng dân vệ
gồm 15.000 người do các hạ sĩ quan Pháp chỉ huy. Phần lớn binh sĩ Việt
Nam bị bắt theo quân dịch, số tình nguyện rất ít, do quan lại địa phương bắt
thực theo tỷ lệ dân số trong khu vực cai trị, họ không đếm xỉa đến cách
thức tuyển dụng. Cuối thập niên 1920, rất nhiều binh sĩ Việt Nam trong
quân ngũ oán giận sâu sắc, nổi lên chống lại thói hung ác của những sĩ quan
Pháp, nhưng một phần cũng do ảnh hưởng tinh thần quốc gia chủ nghĩa.
Vào năm 1929, Việt Nam Quốc Dân Đảng bắt đầu tàng trữ vũ khí tại
nhiều điểm bí mật rải rác cả nước. Nhưng phần lớn những chỗ cất giấu như
thế chẳng mấy chốc bị người Pháp phát hiện và phá huỷ. Sau đó hoặt động
của đảng bắt đầu leo thang. Một người Pháp mộ phu cho đồn điền bị ám sát
khi rời nhà tình nhân ở một phố tại Hà Nội, nhà cầm quyền nghi ngờ Việt
Nam Quốc Dân Đảng chủ mưu. Hàng trăm đảng viên và những người ủng
hộ bị bắt, bị buộc tội đồng loã trong vụ ám sát.
Biết chắc nếu không hành động nhanh phong trào sẽ bị bóp chết, giới
lãnh đạo đảng quyết định phát động cuộc khởi nghĩa. Trước đó họ có sự
ủng hộ vững chắc trong đám binh sĩ Việt Nam ở các đồn Pháp khắp Bắc
Kỳ: hơn một nghìn chi bộ, mỗi chi bộ có ba đến năm người. Đầu tháng 2-
1930, cuộc nổi dậy theo kế hoạch đã nổ ra ở vài đồn bốt nhỏ ở vùng núi
Bắc Kỳ, kể cả đồn Yên Bái, một thị trấn nhỏ nằm dọc sông Hồng, phía tây
bắc Hà Nội. Cuộc binh biến này là một thảm hoạ. Những người nổi dậy tại
Yên Bái có kế hoạch đầu độc những sĩ quan và hạ sĩ quan Pháp rồi sẽ nổi
dậy vào nửa đêm. Nhưng một người tham gia quá hoảng sợ, tiết lộ âm mưu
cho viên sĩ quan chỉ huy. Tuy lúc đầu hoài nghi, song viên sĩ quan chỉ huy
này quyết định ra biện pháp đề phòng. Do vậy, khi cuộc tấn công nổ ra
ngay sau nửa đêm rạng sáng ngày 10-2, người Pháp đã được chuẩn bị. Đến
sáng quân nổi dậy rút lui và Pháp đã kiểm soát được tình hình. Những cuộc
tấn công khác vào những tiền đồn nằm rải rác gần đó cũng bị bẻ gẫy dễ
