thúc Thế chiến I. Hưởng lợi chủ yếu trong việc gia tăng hoạt động kinh
doanh này là hàng ngàn người Âu sống tại Đông Dương, cũng như cộng
đồng Hoa Kiều. Điều này tác động mạnh đến dân bản xứ, đáng chú ý nhất
là sự phát triển của một tầng lớp trung lưu thành thị tuy nhỏ nhưng tăng
nhanh. Đồng thời, giai cấp vô sản với số lượng 200.000 cuối thập niên
1920 đã hình thành. Một số công nhân làm việc trong những xí nghiệp ở
những thành phố lớn, sản xuất hàng tiêu dùng như diêm, vải, đồ gỗ, và thực
phẩm. Một số khác làm việc ở những mỏ than nằm dọc bờ biển phía đông
Hà Nội (khoảng 50.000 thợ mỏ năm 1929, gấp 4 lần số lượng vào cuối Thế
chiến I), và trong các xưởng đóng tầu ở tại Sài Gòn và Hải Phòng.
Điều kiện làm việc của phu đồn điền chè và cao su ở Tây Nguyên và dọc
biên giới Campuchia đặc biệt tồi tệ. Một quan sát viên miêu tả:
Tại tất cả các đồn điền cao su, công nhân phải dậy từ 4 giờ sáng…
Nhiều người không có thời gian ăn điểm tâm, rồi khi tiếng cồng vang lên
lúc 5 giờ sáng, sau khi giục họ để điểm danh, tất cả công nhân phải ở
ngoài sân trước - không ai được phép chậm trễ. Điểm danh khoảng 20
phút, nhưng đây là 20 phút rất căng thẳng thần kinh! Lồng ngực công nhân
luôn đập thình thịch do sợ hãi vì trong thời gian điểm danh, tụi cai và
những ông chủ người Pháp thường cố tìm lỗi người công nhân để có lý do
chửi rủa và đánh đập họ.
Sau khi điểm danh, công nhân đi đến lô đất cây cao su bắt đầu một ngày
lao động cực nhọc. Một công nhân chịu tránh nhiệm chăm sóc một cụm từ
280 tới 350 cây mỗi ngày. Trước tiên phải cạo mủ từng cây, sau đó từng
thùng mủ nhỏ được đổ dồn vào một thùng lớn chở tới chỗ thu nhận.
Những người ốm yếu không thực hiện đủ hạn mức thường bị đánh, trừ
khi họ hối lộ cho bọn cai để lờ đi sự vi phạm. Buổi chiều họ phải làm
những công việc tạp dịch cho những ông chủ, chẳng hạn nhổ cỏ hoặc quét
dọn lau chùi khuôn viên vườn tược. Đến xế chiều, mặt trời sắp lặn, công
nhân mới có thể trở về nơi ở. “Vì những lý do kể trên”, người quan sát
nhấn mạnh, “ở đồn điền cao su người dân có một câu cửa miệng “con
không nhìn thấy cha, chó không biết mặt chủ”.
