Tác động về mặt xã hội của thời kỳ công nghiệp hoá thời trước không
được xã hội nào hài lòng - điều kiện sống của những thành phố công
nghiệp châu Âu thế kỷ XIX đã chứng minh điều đó. Tình hình ở Việt Nam
không ngoại lệ, đời sống và điều kiện làm việc của tầng lớp lao động mới
tồi tệ như nhau, dù làm việc ở những xưởng ở Hà Nội và Hải Phòng, hoặc ở
vùng mỏ than Hòn Gai dọc Vịnh Bắc Bộ, hay là ở đồn điền cao su ở Nam
Kỳ họ cũng đều đẫm mồ hôi. Việc tuyển mộ phu là sự áp đặt và cách áp
dụng tuyển mộ rất tàn bạo, vì bọn chủ thuê bọn du côn, mồi chài lừa đảo
người dân hiền lành, dùng sức mạnh bắt ép họ lên xe tải chở tới chỗ làm
việc. Đồng lương rẻ mạt chỉ đủ sống cầm hơi, giờ làm việc kéo dài, hơn 12
giờ một ngày và 7 ngày một tuần. Nhiều người trong công nhân mới là
nông dân nghèo, buộc phải bỏ ruộng đất do nợ hoặc bị địa chủ thu hồi để
trừ nợ. Tuy vậy, công việc mới của họ chẳng hơn gì, không những thế
thường xuyên bị đánh đập, hoàn cảnh làm việc tồi tệ, thiếu ăn và hoàn toàn
không có bảo hộ lao động. Đó là sự thật về tình hình lao động mà nhà văn
Charles Dickens đã đau xót vạch ra.
Dòng tư bản chảy vào Việt Nam cũng tệ hại chẳng kém, chúng càng trở
nên tệ hại hơn khi làn sóng Đại khủng hoảng kinh tế thế giới bắt đầu tác
động tới Đông Dương. Tư bản Pháp bỏ chạy khỏi Đông Dương, dẫn tới nạn
thất nghiệp tăng nhanh. Một số xí nghiệp, quá nửa công nhân bị sa thải.
Nhiều người buộc phải trở về nông thôn, nơi trước đó họ ra đi tìm cách
thoát khỏi đói nghèo. Một số người khác chọn cách phản đối. Cuối thập
niên 1920, đình công trở nên hiện tượng phổ biến có chiều hướng gia tăng.
Mục đích đình công theo từng hoàn cảnh cụ thể, nhưng phổ biến nhất là đòi
giảm giờ làm, cải thiện điều kiện làm việc, yêu cầu cấm đối xử thô bạo
bằng roi vọt của bọn đốc công - đánh người ốm yếu, kiệt sức bắt làm việc -
yêu cầu bãi bỏ trả lương theo khoán sản phẩm. Trong một số trường hợp,
họ được những nhà hoạt động chính trị của Hội Thanh Niên Cách mạng
hoặc Đảng Tân Việt lãnh đạo, nhưng đa số do tự phát.
Dù những hoạt động bãi công còn rời rạc nhưng như thế cũng không làm
an lòng người Pháp, tuy chưa đáng báo động, vì công nhân tổ chức còn quá
