Trong nhiều trường hợp, địa chủ buộc những người làm thuê phải lao
động không công cho họ vài tuần trong một năm, hoặc phải góp phẩm vật
hoặc tiền bạc ngày lễ tết hàng năm. Nhiều địa chủ cũng hành nghề cho
nông dân vay lấy lãi với lãi xuất cắt cổ, họ vay để nuôi gia đình hoặc mua
giống má cho vụ sau. Ruộng đất công điền, từ lâu như là một chiếc van an
toàn chia cho dân nghèo không tấc đất cắm dùi, nay bị bọn địa chủ có thế
lực chiếm đoạt bằng mọi thủ đoạn hợp pháp và phi pháp. Nguyễn Ái Quốc
viết, có trường hợp, một quan chức Pháp sung công vài héc - ta ruộng của
một làng này và đem cho một làng Công Giáo gần đấy. Khi dân nghèo bị
cướp ruộng lên tiếng phản ứng, họ bị bỏ tù. Một số quan sát viên phê phán
chế độ thuộc địa Pháp đã khẳng định, mặc dù sản lượng ngũ cốc cả nước
tăng trong phần tư đầu tiên của thế kỷ XX, nhưng mức tiêu thụ gạo trên đầu
người thực tế lại giảm đi trong cùng thời kỳ. Những đánh giá như thế có thể
phóng đại, nhưng ngay cả quan chức Pháp lúc đó cũng thừa nhận, trước
thập niên 1930, người dân vùng này vẫn rất nghèo khổ. Ở một số làng ở
Nghệ An, quê của Quốc, tình trạng quá đông dân đã thành một vấn nạn
nghiêm trọng, vì quá nửa nông dân không có ruộng.
Điều kiện địa lý khắc nghiệt ngàn đời, bây giờ lại thêm ba thảm hoạ
khác: những trận lụt thảm hại ở Trung Kỳ, nạn hạn hán ở vùng khác và giá
gạo giảm mạnh. Gạo bị mất giá trong cuộc Đại khủng hoảng kinh tế thế
giới, giá trị đất đai cũng giảm theo và nông dân đành bỏ hoang vô số ruộng
đất. Pháp thừa nhận, ở một số huyện, có tới một phần ba dân làng lâm vào
cảnh đói.
Xu hướng bất ổn lan tràn, dẫn đến rất bất mãn, tác động mạnh đến xã hội
Việt Nam đầu thập niên 1930. Tháng 3-1930, những vụ bạo động nổ ra tại
đồn điền cao su Phú Riềng, vùng đất đỏ nằm ở phía tây Nam Kỳ gần biên
giới Campuchia. Vài tuần sau, công nhân đình công ở nhà máy dệt Nam
Định, một trung tâm công nghiệp ở Bắc Kỳ và ở nhà máy diêm Bến Thuỷ,
ngoại ô thị xã Vinh, thủ phủ tỉnh Nghệ An. Chính quyền Pháp đàn áp, một
số người biểu tình bị giết, nhiều người bị thương. Vụ xô xát ở Vinh có ý
nghĩa đặc biệt, vì đa số công nhân tham gia là những người vừa mới từ
