ban Giải Phóng, đã cho chúng tôi một vinh dự tới gặp Hoàng thượng để
tiếp nhận chính quyền Hoàng Triều”.
Bảo Đại, chưa từng nghe tên Hồ Chí Minh nhưng ngờ rằng chủ tịch mới
có thể là nhà lão thành cách mạng Nguyễn Ái Quốc, ông chính thức làm lễ
thoái vị. Sau đó, theo yêu cầu của đoàn đại biểu, ông nhắc lại điều này ngay
tại buổi chiều trước những người nghe trong buổi lễ ngắn ngủi trước Ngọ
Môn, cổng vào Hoàng thành, nơi lá cờ đỏ sao vàng tung bay. Sau khi nhận
ấn hoàng đế, Trần Huy Liệu chuyển lời Hồ Chí Minh mời Bảo Đại tới Hà
Nội tham gia thành lập chính phủ mới. Bảo Đại đồng ý tham dự với tư cách
thường dân của nước cộng hoà non trẻ. Nói chung, bầu không khí quanh lễ
tiếp nhận thoái vị có vẻ là hội hè hơn là làm người ta kinh sợ, mặc dù một
số người dự cũng thấy thất vọng vì nhà vua thoái vị, dù hành động này là tự
nguyện.
Không phải tất cả cận thần của Bảo Đại được đối xử lịch sự như thế. Hai
nhân vật nổi bật chống đối Đảng cộng sản Đông Dương, nhà báo - nhà
chính trị ôn hoà Phạm Quỳnh, thượng thư Ngô Đình Khôi, bị bắt ngay ở
Huế và bị hành quyết đầu tháng Chín. Ở tỉnh Quảng Ngãi, xa hơn về phía
nam, Tạ Thu Thâu một Trotskyst lão thành, một trong những người phê
phán mạnh mẽ Đảng cộng sản Đông Dương, bị Việt Minh bắt và cùng
chung số phận.
Ngày 27-8-1945, Hồ Chí Minh họp Uỷ ban Giải Phóng Dân Tộc, chẳng
bao lâu trở thành chính phủ lâm thời mới, tại Bắc Bộ phủ. Theo phong cách
ăn mặc riêng, Hồ xuất hiện tại cuộc họp trong chiếc áo chàm miền núi,
quần soóc nâu sờn, dép cao su, mũ cát. Vấn đề bàn trong cuộc họp là thông
qua danh sách chính thức tân chính phủ và thảo luận lời văn Tuyên Ngôn
Độc Lập. Hồ từng ngồi làm việc trong căn phòng nhỏ kém ánh sáng phía
sau căn nhà trên phố Hàng Ngang, đánh máy nhiều lần sửa đi sửa lại bản
thảo. Bây giờ ông sẵn sàng đưa nó cho các đồng chí của ông xem. Như Hồ
Chí Minh nói với họ sau này, đây là “những giây phút hạnh phúc nhất” đời
ông.
