quân đội Tưởng Giới Thạch vẫn chưa tới. Quân đội Nhật nói chung ở ngoài
mắt công chúng, mặc dù trong một vài trường hợp có sự đối đầu giữa
những đơn vị Nhật và Việt Minh, nhưng tránh được ở phút cuối cùng qua
những cuộc thương lượng kịp thời.
Từ mờ sáng ngày 2-9-1945, nhân dân bắt đầu tập trung đông ở quảng
trường Puginier, sau này đổi tên thành Quảng trường Ba Đình. Nhiều năm
sau Võ Nguyên Giáp mô tả lại không khí ngày hôm đó:
Hà Nội lộng lẫy trong rừng cờ đỏ. Một thế giới của cờ, đèn lồng và hoa.
Những lá cờ đỏ tung bay phấp phới trên nóc nhà, cây và quanh hồ.
Cờ đuôi nheo treo dọc đường phố, mang khẩu hiệu bằng các thứ tiếng
Việt, Pháp, Anh, Trung Quốc và Nga: “Việt Nam của người Việt Nam”,
“Đả đảo chủ nghĩa thực dân Pháp”, “Độc lập hay là chết”, “Ủng hộ
Chính phủ lâm thời”, “Ủng hộ chủ tịch Hồ Chí Minh”, “Chào mừng phái
bộ Đồng minh”, v.v…
Nhà máy, cửa hàng lớn nhỏ tất cả đều đóng cửa. Chợ búa vắng tanh…
Toàn thành phố, già trẻ, đàn ông và đàn bà đổ ra đường… Một dòng người
đủ mầu sắc chảy tới Quảng Trường Ba Đình từ tất cả các ngả.
Công nhân trong sơ mi trắng, quần xanh đứng thành hàng ngũ, tràn đầy
mạnh mẽ và tin tưởng… Hàng trăm hàng ngàn nông dân từ ngoại thành đổ
vào. Tự vệ mang gậy tầm vông, kiếm hoặc hoặc mã tấu. Một số ít người
thậm chí mang cả giáo cổ bằng đồng và thanh long đao lấy từ đồ thờ ở
chùa chiền. Phụ nữ nông dân ăn mặc quần áo lế hội, một số mặc áo tứ
thân, vấn khăn vàng, thắt lưng màu hoa lý…
Sống động nhất là thiếu nhi… Các cháu hành quân từng bước theo còi
của người phụ trách, hát vang những bài ca cách mạng.
Chính giữa quảng trường, đội danh dự đứng nghiêmm trong nắng hè chói
trang, trước một khán đài bằng gỗ mới dựng lên hôm trước. Đây là khán đài
mà chủ tịch sẽ tự giới thiệu bản thân, giới thiệu tân chính phủ và đọc bản
Tuyên Ngôn Độc Lập. Khi giờ lễ đến gần, Hồ Chí Minh băn khoăn về bộ
quần áo ông sẽ mặc, đề nghị các cộng sự tìm bộ quần áo thích hợp cho sự
