Trong khi Hồ Chí Minh đang chau chuốt nét bút cuối cùng cho bản
Tuyên Ngôn Độc lập, thì những đơn vị đầu tiên quân Tưởng Giới Thạch
vượt qua biên giới, đang tiến về Hà Nội. Dưới mắt nhiều người Việt Nam,
quân Tưởng là một lũ khố rách áo ôm, bộ quân phục màu vàng lôi thôi,
rách rưới, đồ dùng của họ treo lủng lẳng ở hai đầu đòn gánh đặt trên vai,
chân sưng do bệnh phù thũng vì thiếu dinh dưỡng. Nhiều người trong số họ
mang theo vợ con.
Đó không phải là đám lính thiện chiến của quân đội Quốc Dân Đảng. Vì
những lý do chính trị, Tưởng Giới Thạch đã bỏ kế hoạch sử dụng đám lính
thiện chiến ở tỉnh Quảng Tây của Trương Phát Khuê làm lực lượng chính
chiếm đóng Đông Dương. Tưởng Giới Thạch chỉ thị Lư Hán, tư lệnh tỉnh
Vân Nam, cử Quân Đoàn I xuôi sông Hồng về Hà Nội. Trong khi đó, tướng
Tiêu Văn, người đỡ đầu Hồ Chí Minh một vài tháng trước đây ở Liễu
Châu, chỉ huy những đơn vị tỉnh Quảng Tây của Trương Phát Khuê vượt
biên giới tại Lạng Sơn. Lư Hán được bổ nhiệm làm tư lệnh lực lượng chiếm
đóng, khoảng 180.000 quân, còn Tiêu Văn được cử làm cố vấn chính trị.
Trong hành trang của họ có Nguyễn Hải Thần, Vũ Hồng Khanh và những
thành viên khác phong trào dân tộc chủ nghĩa sống lưu vong nhiều năm ở
nam Trung Hoa.
Ngày 9 tháng 9, bộ phận chính của quân đội tướng Lư Hán vào Hà Nội.
Archimedes Patti miêu tả cảnh này:
Suốt đêm, quân Lư Hán đổ vào thành phố. Chúng tôi nghe rõ tiếng bước
chân, tiếng động cơ rồi tiếng quát tháo. Sáng hôm sau, đập vào mắt chúng
tôi là một cảnh tượng gây sốc thực sự. Chất lượng “quân đội” Trung Hoa
biến đổi một cách thảm hại. Các đơn vị “tinh nhuệ” hôm qua đã biến thành
đội quân “thổ phỉ”.
Tôi chứng kiến cảnh tượng trên khắp phố xá là cảnh hỗn loạn, lính Tàu
đi lại lang thang vô mục đích. Trên các hè phồ, lề đường, vườn hoa, ngổn
ngang quân lính và thân nhân của của họ, các dụng cụ gia đình lẫn lộn với
quân trang quân dụng. Một số đám đang đun chè uống, xếp đồ đạc, thậm
chí giặt giũ.
