DIễN ĐàN ĐÔNG DƯƠNG
Nhờ độ lượng mẫu từ của nước Pháp bảo hộ, Đông Dương thật đã trở
thành một chỗ náu thân cho bọn làm bậy.
Ông Bôđoanh mặc dù có bị tố cáo hẳn hoi về tội giả mạo và
dùng giấy tờ giả mạo, bây giờ cũng cứ là toàn quyền.
Ông Đáclơ nguyên bán cháo, trước là quan cai trị tỉnh, bị lên án là ăn hối
lộ, là cường hào và đã gây ra cuộc nổi dậy đẫm máu ở Thái Nguyên, đã được
chính phủ thuộc địa cử vào Hội đồng thành phố Sài Gòn.
Ông Têa, kỹ sư và giám đốc một hãng buôn lớn, bị tố cáo là có tội
nhũng lạm mà không bị rầy rà gì.
Giờ đến lượt Buđinô, viên quan cai trị này bị kiện: đã đút túi số tiền lời
một cuộc chợ phiên tổ chức nhân dịp khánh thành tượng đài tử sĩ; đã đòi và
nhận một món tiền "bồi thường" lớn trả cho sự có mặt của mình trong buổi
chôn cất một mụ nhà giàu bản xứ, đã đòi những món tiền lớn chè lá khi cấp
một giấy phép hay giấy lệnh nào đó.
Cuối cùng, đã lợi dụng, trong mọi trường hợp quyền hành quan cai trị
(mà nước Pháp có chủ quyền đã uỷ thác cho) để làm đổ mồ hôi sôi nước mắt
người bị trị và để cho phình ví tiền của ông ta. Nhưng lời kết tội nặng nhất là
thế này: Làng Tân An (Nam Kỳ) có một nhà máy điện. Việc khai thác có lợi
và phố xá, nhà cửa trong làng có điện sáng mà không phải trả tiền. Quan cai
trị Buđinô buộc làng phải nhượng không nhà máy cho một anh thầu khoán đã
có vi thiềng cho ông ta.
ít lâu sau, làng phải trả tiền điện dùng ngoài phố và trong nhà. Thấy
hàng nghìn điều bất lợi, họ mới biết mình tự quản nhà máy thì lợi hơn. Họ
phải bỏ ra mấy chục ngàn đồng để chuộc lại cái mà họ đã phải "nhượng
không". Lần thứ hai này, vị quan cai trị đút túi thêm mấy tờ bạc lớn nữa.
Bị kiện vì tội buôn bán người chết, bóc lột người sống, tham ô lộ liễu,
quan cai trị Buđinô vừa được công lý Pháp cho trắng án. Ngày mai có thể ông
ta còn được huân chương.
