chễm chệ trong chiếc ghế bành, còn nông dân An Nam lại giống như một
người bị trói vào một chiếc cột, đầu ngược xuống đất. Nói thế không phải là
nói phóng đại đâu, sau đây các đồng chí sẽ thấy rõ.
Khi các đồng chí đi qua Hồng trường, các đồng chí thấy có khắc một
dòng chữ "Nhà thờ là thuốc phiện của thế giới"; nhưng chúng tôi, nhờ nền
văn minh phương Tây mà chúng tôi có cả Nhà thờ lẫn thuốc phiện.
Về thuốc phiện, tôi sẽ xin chỉ kể lại với các đồng chí rằng mỗi năm
chính quyền Pháp ở thuộc địa đã bán cho dân An Nam gồm 20 triệu người,
trên 400 triệu đôla
1)
thuốc phiện. Và mặt khác, người ta đã tính ra rằng cứ
1.000 ty bán rượu và thuốc phiện thì không có được lấy 10 trường học. Đấy
là những sự thật.
Bây giờ, tôi xin nói vắn tắt với các đồng chí về chuyện Nhà thờ.
Tôi đã nói với các đồng chí rằng những tên thực dân đã tước đoạt người
An Nam như thế nào. Bây giờ, tôi xin nói để các đồng chí biết Nhà thờ Kitô
đã tước đoạt nông dân như thế nào.
Trong cuộc xâm chiếm Đông Dương thì chính những nhà truyền đạo
Thiên chúa đã đi do thám để báo cho đội quân chiếm đóng biết những kế
hoạch phòng thủ của nước chúng tôi. Cũng chính những nhà truyền đạo đã
dẫn đường những đội quân tấn công, cũng chính lại là những nhà truyền đạo
đã lợi dụng tình trạng lộn xộn của đất nước để ăn cắp những văn bản chứng
nhận quyền sở hữu ruộng đất của người nông dân này nọ hay của một làng
nào đó. Khi hoà bình được lập lại, nông dân trở về thì tất cả ruộng đất đều đã
bị các nhà truyền đạo nắm được các văn bản nói trên, chiếm mất. Chính bằng
cách đó, mà ở Nam Kỳ những nhà truyền đạo Thiên chúa có được trên một
phần tư những đất đai cày cấy được. ở Campuchia, các nhà truyền đạo nắm
trên một phần ba ruộng đất; ở Bắc Kỳ, chỉ riêng ở thủ phủ, trong thành phố
Hà Nội, các nhà truyền đạo có những bất động sản rộng bao la.
Họ có được của cải và chiếm hữu ruộng đất của nông dân không
phải chỉ bằng cách đó. Các đồng chí đều biết rằng trong các nước
ven biển, nhất là trong những nước ở Viễn Đông, thường xảy ra
giông bão và lụt lội làm cho mùa màng thất bát; các nhà truyền
