chủ nghĩa tư bản. Nhưng tất cả những điều các đồng chí nói ở đây sẽ trở
thành vô ích, nếu các đồng chí quên mất cái yếu tố quân phiệt thực dân. Các
đồng chí đều biết những sự kiện. Trong chiến tranh thế giới, chỉ riêng ở nước
Pháp, người ta đã đưa từ các thuộc địa về gần một triệu người bản xứ để tham
gia chiến tranh. Trong những năm 1916-1917, người ta đã chở về 2 tỷ tấn ngũ
cốc
1)
, trong khi những dân bản xứ ở châu Phi và ở Đông Dương đang chết
đói.
Thưa các đồng chí, để kết thúc, tôi phải nhắc lại với các đồng chí rằng
Quốc tế của các đồng chí chỉ trở thành một Quốc tế thật sự khi mà không
những nông dân phương Tây, mà cả nông dân ở phương Đông, nhất là nông
dân ở các thuộc địa là những người bị bóc lột và bị áp bức nhiều hơn các
đồng chí, đều tham gia Quốc tế của các đồng chí (vỗ tay).
Phát biểu chiều 13-10-1923.
Tài liệu tiếng Pháp, bản chụp lưu
tại Cục lưu trữ Văn phòng
Trung ương Đảng.
