100 xí nghiệp tơ lụa sản xuất 100 tấn hàng tơ lụa.
Nếu như kể thêm rằng ở Đông Dương còn có 355 trạm điện báo, 2.100
kilômét đường sắt và 3 cảng lớn mà mỗi năm bốc dỡ 7-8 triệu tấn hàng khác
nhau thì điều đó sẽ cho một quan niệm chung về những lĩnh vực sản xuất mà
vô sản Đông Dương đang bỏ sức lao động vào đó.
ở Đông Dương còn có những xí nghiệp tương đối lớn: nhà máy ximăng
Poóclan
2)
có 30.000 công nhân làm thuê, khu mỏ vịnh Hạ
Long có 4.000 công nhân, nhà máy dệt Bắc Kỳ
1)
- 3.000 công nhân, đường
sắt - 8.000 công nhân.
Ngày làm việc 12-13 tiếng. Trong nông nghiệp ngày làm việc còn dài
hơn. Những ngày lễ - và nhiều khi cả những ngày chủ nhật - đều không được
đếm xỉa tới. Không có bảo hiểm xã hội cho tuổi già, không có trợ cấp cho lúc
bị thương tật hoặc đau ốm. Tiền lương của công nhân không lành nghề không
quá 50 phrăng một tháng, còn của công nhân lành nghề - 250 phrăng. Công
nhân nhiều khi phải ký những giao kèo một phía, bắt buộc họ phải làm việc
cho bọn chủ trong một số năm nhất định. Theo giao kèo, bọn chủ nhà máy có
thể sa thải họ bất kỳ lúc nào, nhưng người công nhân lại không thể bỏ việc
trước lúc hết thời hạn như đã quy định trong giao kèo. Trong nông nghiệp,
nhiều khi ngay cả thủ tục hình thức đó cũng không được dùng, và cố nông trở
thành hầu như nô lệ, như sở hữu riêng của bọn chủ. Đối với những người
không phục tùng, có sẵn cả một hệ thống bắt bớ và đánh đập.
Tất nhiên, không thể nói tới tự do bãi công. Một vài cuộc
nổi dậy lớn mang tính chất bãi công, không phải là do vận động
tuyên truyền gây ra mà là do bị đói, đã bị đàn áp bằng mọi cách
tàn ác nhất.
Với sự giúp đỡ hào hiệp của chủ nghĩa đế quốc Pháp, ở Đông Dương
thật ra là đã phục hồi chế độ nô lệ. Nô lệ có ba loại: 1) tù khổ sai, mà chính
quyền cai trị đã cho bọn chủ các nhà máy sử dụng, sau cả một ngày lao động
cho bọn tư bản thì tối đến họ lại trở về các nhà tù có biển đề hứa hươu hứa
vượn "tự do, bình đẳng và bác ái"; 2) nông nô, có thể bao gồm tất cả người
An Nam từ 18 đến 60 tuổi, hằng năm buộc phải đi phu một số ngày nhất định.
