Hội Nhân quyền và Công dân quyền
55
(từ năm 1924...) đã có cái chủ
trương khờ dại là cho niêm yết tại các trường học và công sở xứ Marốc thuộc
Pháp bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Công dân quyền năm 1789. Thống chế
Liôtây - người có trọng trách giữ vững Nhân quyền và Công dân quyền tại
Marốc, đã cấm ngặt việc niêm yết bản Tuyên ngôn quá nguy hại đó. Không
may cho người Marốc và may thay cho những người Pháp cách đây 135 năm,
là vị Thống chế vinh quang của chúng ta đã sinh ra khoảng 75 hay 80 năm
sau cuộc đại Cách mạng; chứ không thì... Nhưng thôi, không đùa nữa, chúng
ta hãy nói thẳng vào việc.
Trong bức thư gửi cho Thủ tướng Nội các, Thống chế cắt nghĩa lệnh
cấm đó như sau:
"Trong lúc này và trong nhiều năm về sau nữa, đối với dân bản xứ, nước
Pháp có một nhiệm vụ trước nhất phải làm tròn là: dạy cho họ biết giữ bổn
phận của mình. Chỉ khi nào họ hiểu bổn phận của họ thì mới có thể nói đến
việc ban bố cho họ những quyền lợi mà hoàn cảnh xã hội và trình độ hiểu
biết của họ có thể cho phép họ được hưởng.
"Trong lúc này, không thể
đưa ra cho những kẻ mà chúng ta đang bảo
hộ các quyền lợi được thi hành ở Pháp cho công dân Pháp, nhất là điểm:
"Nguyên tắc chủ quyền là ở trong quốc dân, và luật pháp là biểu hiện của ý
chí"...
"Vậy niêm yết những nguyên tắc đó ở các chỗ công cộng là rất nguy
hiểm.
"Bất đắc dĩ lắm, ta chỉ có thể làm thoả mãn được Hội nhân quyền trong
những trụ sở chỉ riêng có người Pháp lui tới mà thôi; nhưng trên thực tế, ở
Marốc hiện không có những trụ sở như thế v.v.".
Mặc cho Liôtây cứ việc coi bản Tuyên ngôn... đã đưa lại sự tự hào cho
nền Cộng hoà của ông ta và vinh dự cho cha ông của ông ta, như một mảnh
giấy lộn tồi tàn; mặc cho ông ta cứ việc ngạo nghễ khinh thường một tổ chức
có tiếng tăm của nền dân chủ tư sản và của những nguyên lý lớn thời Cách
mạng 1789-1793, chúng ta cũng cóc c...ần và người Marốc cũng vậy. Nhưng
chúng ta phải nhắc lại cho những anh em xứ Marốc chúng ta điều này:
