Càn qnét dân Bêcami: lại đốt làng, phá huỷ 3.000 cây chuối (thức ăn dự
trữ duy nhất).
Càn quét làng Cuya: đốt làng, phá trụi vườn trại.
Càn quét Ancoong: ném bom xuống làng, rồi phá trụi vườn trại.
Càn quét dân Examphami: phá sạch làng mạc.
Vùng Bôma đốt phá và giết người.
Hợp pháp hoá việc cướp bóc, tiêu diệt có hệ thống dân cư,
phá trụi một cách có tổ chức những làng mạc, phương pháp là như
thế đó.
Mười sáu năm sau, những hành động bỉ ổi như thế lại được người ta nêu
ra trước nghị viện Pháp.
Tháng 12 năm 1921, nghị sĩ da đen Boanớp đã nói trong một bài diễn
văn cảm động như sau:
"Dân số bị lụi đi vì bệnh tật, và nhất là vì chế độ mà họ phải chịu đựng
từ khi bị chiếm đóng... Chế độ bắt phu khuân vác, sự bóc lột nặng nề của các
công ty khai khẩn đồn điền đã giết những người bản xứ...".
Ngày 22 tháng 10 năm 1921, quyền Bộ trưởng thuộc địa đã ra một sắc
lệnh quy định rằng một công nhân bản xứ đã được trả công để làm một công
việc nào đó mà không làm tròn thì có thể bị bắt giam và truy tố về tội lừa đảo.
Ông Anbe Xarô - Bộ trưởng Bộ thuộc địa - đã phải thú nhận
rằng dân cư khốn khổ của thuộc địa đã sắp diệt vong. Ông đã ra
sức gán cho tình trạng dân cư bị diệt vong dần đi đó, là do thiếu
vệ sinh, và ông viết:
"Việc săn sóc vụng về và bẩn thỉu đối với phụ nữ khi sinh nở... làm cho
họ không sinh đẻ nữa; còn trẻ con lúc sơ sinh không được chăm nom chu đáo
nên đã chết nhiều... Trong số dân cư bản xứ đã bị bệnh ngủ làm cho chết mòn
dần đi, thì bệnh cúm lại còn sát hại thêm hàng vạn người nữa".
Để sửa chữa tình trạng đó, người ta đã làm được những gì?
Người ta đã xây dựng được một nhà thương độc nhất, với 79 giường
ở Bradavin, thủ đô của thuộc địa! Thế mà với các dân cư đang đi
