NHữNG TộI áC
CủA CHủ NGHĩA QUÂN PHIệT
Theo phong tục cổ truyền thì người An Nam coi rẻ nghề nhà binh. Cho
nên, cùng một cấp bậc như nhau mà quan võ lúc nào cũng bị xếp hạng sau
quan văn. Sống trong trại lính Pháp, phải làm những công việc lao dịch nặng
nề, phải tập luyện vất vả, học tập những lý thuyết ngu xuẩn với những tên chỉ
huy tàn bạo, và phải chịu một thứ kỷ luật khắt khe, lúc nào cũng có thể bị
trừng phạt và luôn luôn bị toà án binh đe doạ, thật không có gì hào hứng để
có thể lôi kéo được thanh niên An Nam và khuyến khích họ tập tành cái nghề
giết người ấy. Thanh niên bản xứ ghét cay ghét đắng việc bọn quân phiệt
Pháp bắt họ phải đi lính. Họ tìm mọi cách để lẩn tránh: người giàu có thì đút
lót còn người nghèo khó thì trốn tránh. Có thấy những kẻ khốn cùng không
có tiền để đút lót và cũng không biết trốn đi đâu được, bị cưỡng bách dồn về
trại lính buồn bã như những con vật mà người ta đem tới lò mổ; có thấy
những người cha mẹ, chị em, những người vợ sắp cưới vừa khóc lóc vừa kêu
van thảm thiết đi theo những người lính mộ về "cái đại gia đình" ấy như là đi
theo những tội phạm bị đem lên máy chém, mới hiểu được cái vinh dự to lớn
của người dân An Nam đi làm cái nghĩa vụ quân sự cay nghiệt kia. Cho nên
họ tìm mọi cơ hội để tự cứu lấy mình.
Nhưng những tên chỉ huy Pháp lại rất xảo quyệt. Để đề phòng lính An
Nam bỏ trốn, một viên tư lệnh chỉ huy quân đội ở Đông Dương cho thích số
hiệu vào cánh tay mỗi người lính bằng nitơrát bạc. Những tên chủ đồn điền
ngày xưa dùng sắt nung đỏ đánh dấu nô lệ thì những viên tướng tài ngày nay
đánh dấu lính bản xứ bằng chất hoá học, thật là một tiến bộ của môn hoá học
và của nền văn minh! Cách làm có khác, nhưng kết quả thì như nhau: Khi có
một người lính đào ngũ người ta bắt tất cả đàn ông ở nơi nghi có người trốn,
rồi đem lột trần để khám cánh tay. Nếu người đào ngũ lẩn trốn ở đây, thì bị
tìm ra ngay; người ấy bị bắt đem về nhà lao và đưa ra toà án binh. Hầu hết
các phiên toà án binh, không trừ một phiên nào, đều có những vụ đào ngũ bị
đưa ra xét xử.
