Sự tàn bạo của chủ nghĩa tư bản đã chuẩn bị đất rồi: Chủ nghĩa xã hội
chỉ còn phải làm cái việc là gieo hạt giống của công cuộc giải phóng nữa thôi.
NGUYễN áI QUốC
Tạp chí La Revue Communiste,
số 14, tháng 4-1921.
NHữNG Kẻ BạI TRậN ở ĐÔNG DƯƠNG
Trong thời gian chiến tranh vừa qua, cuộc chiến tranh vì chính nghĩa và
công lý để cho các dân tộc giành quyền tự quyết, những người An Nam lại
buộc phải tình nguyện sang bảo vệ nước Mẹ (?). Bấy giờ người ta nói với họ
như đã nói với người Pháp: "Bọn bôsơ
1)
sẽ trả công!".
Tuy nhiên, giờ đây hai năm sau chiến tranh, nước Mẹ bị mắc
nợ một cách thắng lợi, những khu nhà nghỉ mát đắt tiền của các
quan chức cao cấp của Nhà nước không đem lại được bổng lộc bao
nhiêu, và bọn bôsơ vẫn không trả gì. Bấy giờ, nước Mẹ bảo hộ âu
yếm quay về những đứa con nuôi của mình và nói một cách âu yếm
hơn nữa: "Vì bọn Đức lật lọng không muốn trả, vậy thì các con,
những kẻ lao động An Nam, hãy trả thay cho chúng".
Nhưng hãy nghe lời nói của ông Xarô tốt bụng, trong một cuộc tranh
luận về ngân sách thuộc địa, vị uỷ viên nhân dân thuộc địa đó đã tuyên bố:
"Chừng nào mà xứ Đông Dương còn có thể tự đảm đương một số gánh nặng
tài chính mà chính quốc không gánh vác nổi, xứ Đông Dương sẽ gánh vác, vì
dù sao nước Pháp, chính quốc, đã cứu Đông Dương thoát khỏi sự tham lam
của nước Đức".
