khách của chúng ta không ngừng khẳng định rằng: chỉ có nước Đức
man rợ là đế quốc và quân phiệt. Còn nước Pháp, cái nước Pháp yêu
hoà bình, nhân đạo, cộng hoà và dân chủ này, cái nước Pháp được
họ đại diện này, chẳng hề đế quốc lẫn quân phiệt. Ôi! đâu phải
như vậy. Nếu cũng chính những vị chính khách này gửi binh lính -
con cái của công nhân và cả bản thân những người công nhân nữa -
đi tàn sát công nhân của những nước khác thì chỉ đơn giản là được
để dạy cho họ biết sống tốt. Chỉ có thế thôi.
Muốn hiểu được công cuộc khai hoá của họ, hãy đọc đoạn trích sau đây
từ một cuốn nhật ký du lịch của một người lính thực dân:
"Khi bọn lính kéo đến, dân chúng chạy trốn cả, chỉ còn lại hai cụ già và
hai phụ nữ, một thiếu nữ còn tân và một phụ nữ đang cho đứa con mới đẻ bú,
tay dắt một em gái nhỏ lên tám. Bọn lính đòi tiền, rượu mạnh và thuốc phiện.
Không ai hiểu chúng nói gì, thế là chúng nổi giận lấy báng súng nện một cụ
già ngất đi, rồi còn một cụ thì trong mấy giờ liền, hai tên trong bọn lính, khi
kéo đến đã say bí tỉ, đem thiêu trong một đống củi cành cây làm trò vui với
nhau. Trong khi đó, thì những tên khác hiếp hai phụ nữ và em gái nhỏ, chán
rồi, chúng giết chết em bé. Lúc đó, người mẹ bồng đứa con kia trốn được, rồi
từ trong một đám bụi cây cách đấy độ 100 mét, trông thấy người chị em mình
bị hành hạ. Duyên cớ làm sao, chị chẳng biết, chị chỉ thấy người phụ nữ bị
đặt ngửa trên mặt đất, tay chân bị trói chặt, miệng bị bịt lại, còn một tên lính
thì lấy lưỡi lê cứ từ từ, từng nhát một, chọc vào bụng chị rồi lại chầm chậm
rút ra. Sau đó, chúng chặt ngón tay người thiếu nữ đã chết để cướp lấy chiếc
nhẫn và chặt cổ để cướp lấy chiếc vòng.
"Trên mảnh đất bằng phẳng trước kia là ruộng muối, ba cái xác chết nằm
đó: em bé bị lột truồng, thiếu nữ bị mổ bụng, cánh tay trái cứng đờ giơ lên
trời vô tình, bàn tay nắm chặt. Còn xác ông cụ già thì, ghê gớm làm sao, cũng
trần truồng như thế, nhưng bị thiêu cháy, nên không nhận ra hình thù được
nữa, mỡ chảy lênh láng, đã đọng lại và da bụng thì phồng lên, chín vàng, óng
ánh, giống như da con lợn quay vậy".
Khi chép đến đoạn này, tôi run lên, mắt mờ lệ, nước mắt chảy xuống hoà
với mực. Tôi không thể nào viết được nữa. Ôi! nước Pháp đau khổ! Đông
