Mãi gần tảng sáng mới bắt được gã học trò ngủ trên chòi canh nương ngô,
trên một cây cao. Gã học trò kêu oan, nhưng toán lính vẫn trói chân trói tay,
khiêng như khiêng thú săn về ngôi nhà sàn. Nghệ Tôn hỏi:
- Ngươi tên gì? Làm việc gì?
- Tôi tên Văn Hoa, làm chức quan nhỏ chuyên việc chép sử.
- Sao ta chẳng biết mặt ngươi?
Bẩm đức ông, từ mấy đời vua rồi, triều đình có ai chú ý đến sử. Nhà chép
sử thì dột nát. Quan chép sử không đủ lương ăn. Sử biên niên chẳng ai
nhòm ngó... Quan thái sử chán nản, suốt ngày uống rượu...
- Còn nhà ngươi?
- Tiểu nhân chỉ giữ chức quan nhỏ trong Thái sử viện, vẫn hàng ngày làm
trọn công việc của mình, vẫn hàng ngày ghi chép những sự việc xảy ra
trong triều đình, đất nước. Mọi người bảo: “Đất nước nghiêng ngả thế này,
ai cần đến mấy tờ giấy nát của ông?”. Nhưng tiểu nhân không nghĩ thế.
Ông nghĩ sao?
- Tiểu nhân nghĩ: Sử là hồn núi hồn sông. Sử là tinhtuý của đất nước. Dân
tộc nào biết chép sử càng sớm,càng có nhiều cơ hội văn hiến. Dân tộc nào
càng biết quý trọng đến sử càng có nhiều cơ hội trường tồn.Thịnh đấy? Suy
đấy! Chẳng vì thịnh mà kiêu, chẳng vìsuy mà nản. Cứ bền lòng nhìn vào sử
như tự ngắmmình trong một tấm gương. Ngắm để vẽ, để tô, để sửa,ắt
khuôn mặt càng dễ ưa, dễ coi. Hồn núi ở đó, hồnsông cũng ở đó. Chẳng thế
