HỒ QUÝ LY - Trang 395

Anh treo mấy tờ giấy đỏ lên cây đa cổ thụ mọc ở phía hữu khu tháp, trải
chiếc chiếu, ngồi xếp bằng tròn ngay ngắn, bên cạnh người chiếc bút chiếc
nghiên, chờ người viết mướn. Việc anh làm là viết sớ, viết văn tự bán nhà,
văn tự bán người, cả viết câu đối, hoành phi... Ngòi bút lông của anh đã vẽ
nên bao cảnh thương tâm, bao cảnh lên voi xuống chó của người dân Thăng
Long: cô Trịnh Thị ả bán mình làm lẽ một ông già để lấy mấy quan tiền
chữa bệnh cho cha. Ông Lê Văn Mỗ bán mẫu ruộng để lo lót cho con đi
lính thú tận miền Hoá Châu giáp Chiêm Thành trở về; ông huyện quan Trần
được thăng hàm tứ phẩm và được chuyển vào làm việc ở Đô hộ phủ nay
làm lễ ăn khao, những người có máu mặt ở kinh đô đi mua chữ về khắc câu
đối mừng...
Ngoài viết tại chỗ, anh còn nhận việc mang sách về nhà chép thuê. Thời đó,
sách in bản ít lắm. Những cuốn sách hiếm, muốn có cần phải thuê chép...
Như vậy, nhờ nghề viết mướn, Phạm Sinh đọc được rất nhiều sách. Lại biết
được nhiều việc, quen được nhiều người. Bọn lính tráng, tôi tớ nhà quan,
hễ có việc đến chữ lại phải ra gốc đa Báo Thiên nhờ cậy đến anh. Bọn
chúng hay bép xép nên anh biết khá nhiều chuyện chung quanh những
người tai to mặt lớn.
Phạm Sinh viết chữ rất đẹp. Sư cụ Vô Trụ là người cẩn thận. Cụ bảo: chữ
thế nào, người thế ấy, rèn người việc đầu tiên phải rèn chữ. Vì vậy, hồi
Phạm Sinh mới học viết, cụ rèn cho anh từng nét; có khi suốt một tháng
ròng cụ bắt anh chỉ viết có ba chữ. Viết nhỏ, viết to, viết chân phương, viết
bay bướm... Viết đi, viết lại, viết mãi bao giờ chữ nhập vào ngòi bút, vào
khối óc, thậm chí nhắm mắt lại viết chữ vân có hồn... lúc đó mới tạm được.
Nhờ viết nhiều đến như vậy, dần dần Phạm hiểu ra cái đậm cái nhạt, cái
nhặt cái khoan. cái xa cái gần, cái chơi vơi bay bướm của nét chữ... Và thế
là những nét hoạ đầu tiên của anh ra đời. Lúc rỗi rãi, anh vẽ những cánh
chim, những con trâu, rồi khói núi ban chiều, cuối cùng là những bức hoạ
Phật những bức tranh thiền... Sư Vô Trụ bảo: “Con hãy tập vẽ mây bay,
nước chảy, bao giờ thấy như bay thật, chẩy thật mới vẽ sang thứ khác”. Một
năm sau, sư cụ bảo: “Con vẽ cho ta một bức tranh mùa thu”. Phạm Sinh
loay hoay vẽ mãi, vẽ xong lại xé, xé rồi lại vẽ. Cuối cùng anh vẽ một đôi