5. CẢI CÁCH XÃ HỘI
Những công trình cải cách xã hội của Hồ Quí Ly chứng minh rằng,
ngoài việc thực hiện hoài bão, phụng sự lý tưởng của mình, họ Hồ hoạt động
không ngừng cho công bằng xã hội, nâng cao mức sống của quãng đại quần
chúng, hạn chế thế lực của những đẳng cấp không sản xuất, sống bám vào
xã hội lại ăn trên ngồi trước, quyết đưa quốc gia đến chỗ cường thịnh và văn
minh tiến bộ hầu bảo vệ giống nòi và biên cương đất nước.
Ngay dưới triều Trần, ông đã ngang nhiên chĩa mũi dùi vào giai cấp
thống trị đã mọc gốc mọc rễ từ bao nhiêu thế kỷ nay.
Đồng thời với việc cải cách điền địa (I397-I398), ông triệt để bài trừ sự
lạm quyền của giai cấp quí tộc, quan liêu, chia tay nhau tài sản quốc gia, bóc
lột sức lao động của dân nghèo bằng cách hạn chế việc dùng dân nghèo làm
nô lệ.
Dưới triều Trần, chế độ phong kiến lên đến cao độ. Dân nghèo không
được nâng đỡ nên chế độ nô lệ đã bị bãi bỏ dưới triều Lý lại tái sanh. Bần
dân phải bán vợ, đợ con khi lâm vào bước đường cùng. Người mắc nợ có thể
bị chủ nợ tự ý giam cầm cho tới khi nào lời vốn trả xong mới được thả ra.
Nếu không trả được nợ thì phải đợ mình, đợ vợ, chịu làm nô lệ
để chuộc
nợ.
Những kẻ nghèo từng làm nô (tớ trai), tì (tớ gái), cho các vương hầu,
công chúa, để khai hoang, xây dựng điền trang. Họ vẫn được lấy vợ chồng
và cùng sanh sống ở nơi nào mà họ làm nông nô. Họ khai khẩn được nhiều
ruộng đất ở các miền nước mặn bằng cách đắp đê ngăn nước biển tràn vào
các bãi. Mấy năm sau, những nơi nầy thành ruộng có thể trồng lúa được.
Tình trạng nầy bắt đầu từ tháng I0 năm Bính dần (I266)
đến tháng tám
năm Quang Thái thứ I0 (I397) đời Trần Thuận Tông.
Hai vụ có dính dáng đến vấn đề nông nô đời Trần mà sách sử có chép
rành mạch là vụ Trần quốc Toản và Dương Nhật Lễ.
Hoài văn Hầu Trần Quốc Toản được dự hội nghị Bình Than với tư cách
theo hầu vua Nhân Tông vì Hầu còn quá trẻ, không được dự bàn. Quá bực
