tìm kế chống giặc. Quân ta đào hào, đắp lũy tính giữ lâu dài. Nhưng quân
Minh lại tiến đến, Nguyên Trừng cùng tướng sĩ lui về cửa Đại An (thuộc
phủ Nghĩa Hưng). Tại đây, bọn Thị trung Trần Quang Chỉ, Trung thư lệnh
Trần Sư Hiền cùng với người sở tại là Nguyễn Nhật Kiên âm mưu giết quan
Trấn phủ rồi theo giặc Minh !
Quân nhà Hồ và quân Minh đánh nhau dữ dội suốt ngày đêm. Nguyên
Trừng cho đón Quí Ly và Hán Thương từ Tây đô đến Hoàng giang định mở
cuộc phản công lớn. Quân Minh ở Muộn hải đau ốm nhiều, nên lui về bến
Hàm tử, cho quân ta tiến đến.
Trận Hàm tử quan. – Lực lượng thuỷ lục của nhà Hồ lúc bấy giờ có 7
vạn, nhưng hư truyền là 2I vạn, phân bộ binh làm 2 đạo đi theo hai ven sông.
Hồ Xạ, Trần Đỉnh đem quân đánh vào bờ phía Nam. Đỗ Nhân Giám, Trần
Khát Trang đánh vào bờ phía bắc. Đỗ Mãn, Hồ Vấn thống xuất thuỷ quân đi
giữa. Chiến thuyền nối nhau hơn I0 dặm kín cả mặt sông, cùng tiến về Hàm
tử quan. Quân nhà Hồ vào sâu trong mặt trận thì phục binh của Minh cả thuỷ
lẫn bộ hai mặt giáp công. Lúc quân ta thua, lớp hàng, lớp ngã xuống sông
chết đuối rất nhiều.
Sau trận này, đại quân nhà Hồ tan rã gần hết. An phủ sứ Bắc giang là
Nguyễn Hy Chu bị bắt. Hy Chu mắng Trương Phụ và bị giết chết. Quí Ly,
Hán Thương cùng một số người chạy ra biển lui về Thanh Hoá.
Quân Minh đuổi theo đến Lôi giang (một sông nhỏ đổ vào sông Mã).
Quân Hồ mất hết tinh thần, không đánh mà tan.
Quí Ly cùng một số người chạy vào Nghệ An. Tháng 5 năm ấy (I407),
Quí Ly, Hán Thương đến cửa Kỳ La, (nay thuộc huyện Kỳ Anh, tỉnh Nghệ
An). Trương Phụ cử Mộc Thạnh, dẫn lục quân, Liễu Thăng dẫn thuỷ quân
đuổi theo.
Giặc Minh hãm hiếp, cướp bóc dân ta như vậy, mà vì tin tưởng chúng
diệt Hồ để tái lập nhà Trần, đem sự sung sướng lại cho dân Nam như chúng
tuyên truyền, nhân dân trong vùng tỏ ra hể hả mà thấy cha con Quí Lý gặp
bước cùng đồ mạt lộ. Dưới đây là một thí dụ.
