4. KHI ÔNG HOÀNG MÊ ĐÀO HÁT BỘI
Trước khi Quý Ly xuất hiện trên chính trường, Trần triều cũng đã suýt
mất giang san về tay họ khác trong đường tơ kẻ tóc, do lỗi của một hôn quân
và một bà Thái hậu ngu xuẩn.
Kẻ hưởng ngôi nhà Trần lại là một người tồi tệ, dâm dật, trụy lạc và có
một nguồn gốc mơ hồ, dính dáng rất gần với lịch sử… hát bội !
Năm Thái Trí thứ I2 (Kỷ Dậu – I369) vua Dụ Tông qua đời vì bịnh
dương suy nên không có con nối dòng. Vợ vua Minh Tông là Hiến Từ thái
hậu nhứt định lập con nuôi của Cung Túc Vương (Vương cũng là con Minh
Tông như Dụ Tông) lên ngôi, trong khi triều đình định lập Cung Định
Vương là anh Dụ Tông.
Nguyên đầu niên hiệu Thiệu Bảo (I279-I284) đời Trần Nhân Tông,
quan quân ta đánh Nguyên, bắt được người hát chèo là Lý Nguyên Cát. Cát
hát rất hay, các con hầu, đầy tớ các nhà quyền thế, giàu có nước ta bấy giờ
tranh nhau học tập. Nguyên Cát diễn truyện cổ như tuồng Vương Mẫu hiến
bàn đào. Trong ban hát có I2 người mặc áo cẩm bào hoặc áo thêu, đánh
trống thổi sáo, giọng hát khi cao khi hạ, lúc bỗng lúc trầm, sự buồn vui đều
theo tuồng tích. Hát chèo, hát bội phát xuất từ đó (KHÂM ĐỊNH VIỆT SỬ
chính biên, quyển I0, tờ I5 a-b).
Theo Khâm Định việt sử, quyển I0, tờ 22a-b, Đại Việt Sử ký toàn thư,
quyển 7, tờ 29 a-b : trong ban hát có vợ một anh kép tên là Dương Khương ;
cô đào này đóng vai Tây Vương Mẫu. Cung Túc Vương Nguyên Dực (anh
Dụ Tông) mê sắc đẹp, lấy làm vợ. Người đào hát ấy đã có thai sẵn, sau sanh
Nhật Lễ, vì trong truyện Hiến bàn đào có ngày lễ Vương Mẫu dâng đào, nên
đặt tên Nhật Lễ.
Lên ngôi chưa được một năm, Nhật Lễ lộ dã tâm đánh thuốc độc người
ơn là Hiến Từ và định đổi họ Trần thành họ Dương. Ông vua này ngày đêm
đều say sưa dâm dật, vui chơi và chỉ thích những trò vui vặt. Tôn thất và
trăm quan đều thất vọng.
