HƯỚNG TỚI NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
Hoàn toàn lầm lẫn không nhận thức được thị trường là gì và nền kinh
tế thị trường trở thành hiện thực ra sao. Gorbachev đau khổ vì sự khiếm
khuyết − hiểu biết hạn chế về kinh tế học và kinh tế thị trường. Thường đó
là cuộc đối thoại của những người điếc vì những người tham gia hiểu thị
trường với các nghĩa hoàn toàn khác nhau. Chức năng của chính phủ trong
nền kinh tế thị trường biến đổi theo thời gian. Mãi cho đến năm 1960, học
thuyết kinh tế của Keynes mới có sức thuyết phục thật sự. John Maynard
Keynes biện luận là phó thác mọi thứ cho lực lượng thị trường có thể dẫn
đến suy giảm về cầu theo đường xoáy trôn ốc và tình trạng thất nghiệp vẫn
còn thường xuyên ở mức cao. Chính phủ có thể tích cực kích cầu bằng cách
chi tiền cho các công trình công cộng và hạ thấp lãi suất, rồi vận dụng chính
sách tiền tệ của Milton Freedman để kiểm soát. Chính sách này không chấp
nhận việc quản lý cầu bằng chính sách tài chính kích cầu bằng cách giảm
thuế hoặc tăng chi tiêu công cộng để kích thích tăng trưởng kinh tế. Chính
sách này thiên về kiểm soát nguồn cung cấp tiền và do đó, việc đấu tranh
chống lạm phát được đưa lên hàng đầu trong chương trình nghị sự.
Vì vậy, khi Liên bang Xô viết bắt đầu nghĩ đến giải pháp kinh tế thị
trường, chính sách tiền tệ là hệ tư tưởng quan trọng nhất. Hệ tư tưởng này
không giúp gì nhiều ở một đất nước không có thị trường tiền tệ và hệ thống
ngân hàng thương mại lại đang trong giai đoạn sơ khai. Công nghiệp bị chi
phối bởi các tổ hợp quân sự-công nghiệp. Trong đó, nhiều xí nghiệp là xí
nghiệp độc quyền. Có chăng, phải chuyển dần trong kinh tế thị trường,
thông qua sự thả nổi liên tục hoặc lao vào tình hình kinh tế vô cùng khó
khăn. Ryzhkov và những người vẫn muốn duy trì quyền quản lý của trung
ương nghiêng về lựa chọn đầu tiên.
Yavlinsky, Shatalin, Gaidar và những
nhân vật cấp tiến khác lại ủng hộ sự chọn lựa thứ hai. Rốt cuộc, họ đều là
những người ủng hộ chính sách tiền tệ. Về logic, họ đặt niềm tin vào tính
năng động không bị kiềm chế của thị trường. Những người hám danh này
đã bỏ bùa Gorbachev khi nói với ông rằng nền kinh tế Xô viết sẽ trở nên sôi
