Gorbachev tiến hành chiến dịch trưng cầu dân ý, và ở Nga, Yeltsin
cũng tiến hành trưng cầu dân ý cho chính mình. Gorbachev nhận được 76%
ý kiến mong muốn tiếp tục duy trì chế độ Liên bang. Nhưng là Liên bang
nào? Ở Nga, 71% cử tri nghiêng về việc bầu cử tổng thống Liên bang Nga.
Các nước cộng hòa Baltic cũng có cuộc trưng cầu dân ý riêng về nền độc
lập và nhận được đa số ủng hộ. Chẳng hạn, ở Lithuania, 94% ủng hộ nền
độc lập thật sự. Ngày 3/4, Xô viết Tối cao Gruzia, bỏ phiếu ủng hộ khôi
phục chủ quyền quốc gia và nền độc lập của họ. Khi Armenia bỏ phiếu vào
tháng 9, kết quả bầu cử đã được tiên liệu.
Hóa ra cuộc trưng cầu dân ý này lại là phản tác dụng. Nó khiến việc
tiến hành thương lượng một hiệp ước Liên bang trở nên khó khăn hơn
nhiều, nhưng nó còn tạo đà để Yeltsin vượt lên trên Gorbachev trong cuộc
đua tranh. Trên đài truyền hình quốc gia, nhà lãnh đạo Nga đã kêu gọi
Gorbachev từ chức vào ngày 19/2, giới trí thức Nga cũng nghiêng sang ủng
hộ Yeltsin. Tại Minsk, ngày 27/2, Gorbachev tỏ ra vô cùng lo lắng. Ông kết
tội những người dân chủ sử dụng chiến thuật Bolshevik mới − biểu tình và
đình công − để làm loạn chính phủ và tạo điều kiện để giành quyền lực.
Liệu Gorbachev có thật sự tin những người dân chủ này đang có ý đồ đảo
chính không? Chắc chắn ý đồ này trái ngược với mọi chuẩn mực của nền
chính trị dân chủ? Lại một lần nữa, ông gặp khó khăn khi phân biệt giữa
tính đối lập dân chủ, hợp pháp và quan điểm chính trị của những kẻ bảo thủ,
tất cả đều chỉ nhằm mục đích lập lại trật tự và tập trung quyền lực ở trung
ương. Giống như trước kia, ông rất hay phật lòng vì bị phê bình. Ông coi sự
phê phán nghiêm khắc của những đồng minh cũ giống lời nói của kẻ phản
bội. Ông không nhận ra các chính sách của mình đang tiến hành đều sai
lầm.
Trong cuộc gặp James Baker ở Moskva vào trung tuần tháng 3,
Gorbachev đề cập đến một báo cáo do các cộng sự Yeltsin viết. Báo cáo này
cho biết Yeltsin đang thăm dò phản ứng đại sứ Mỹ nếu ông này lên cầm
quyền mà không thông qua cách thông thường. Vị đại sứ cho biết bản báo
