thị trường được thực hiện từng bước) và tăng tốc dần dần. Sự phát triển
ngoài kế hoạch này sẽ dần lu mờ khi cơ chế kinh tế thị trường thắng thế.
Mục tiêu cuối cùng là nền kinh tế thị trường hoàn chỉnh. Đây chính là cách
thức thứ ba ở giữa xu thế phát triển kinh tế vừa phải và hợp lý, xu thế cải
cách kinh tế thất bại trong quá khứ và những người muốn tiến hành cải cách
nhanh và mạnh là những người muốn xây dựng kinh tế thị trường chỉ trong
một đêm.
Điều trớ trêu của tình huống này là khi Liên bang Xô viết phải quyết
định con đường phát triển tiến lên, Trung Quốc lại đang trong quá trình
chuyển đổi ngược lại từ kinh tế thị trường. Sự thụt lùi đáng kể của phe bảo
thủ trong giai đoạn 1989-1891 khẳng định hoàn toàn không có phương thức
cải cách thứ ba. Bắc Kinh dường như đồng tình với những người theo xu
hướng cải cách hợp lý và nền kinh tế phải đặt dưới sự kiểm soát của trung
ương. Do vậy, Gorbachev quyết định ngả theo các nhà cải cách hợp lý vào
tháng 10/1990 và phản đối hướng cải cách theo nền kinh tế thị trường. Năm
1991, Trung Quốc quay lại hướng kinh tế thị trường nhưng đối với Liên
bang Xô viết thì đã quá muộn. Nếu Trung Quốc vào năm 1985 đạt được
thành công thì nhất định nó sẽ thành công và phát triển vào năm 1992 hay
năm 1995, đây là một minh chứng mạnh mẽ cho xu hướng phát triển thứ ba
này, một cách tiếp cận dần dần vừa phải với cải cách kinh tế. Đã diễn ra
cuộc tranh luận về kiểu thị trường, thị trường có điều tiết của Ryzhkov-
Abalkin hay một thị trường tự do của những người cải cách nhanh và mạnh.
Những người ủng hộ cải cách mạnh mẽ cuối cùng đã chiến thắng.
Đặng Tiểu Bình phản đối cải cách chính trị tiến hành song song với cải
cách kinh tế. Tuy nhiên, sự nới lỏng và dân chủ hóa đã làm bùng lên tình
hình căng thẳng ngay trong sự kiện Thiên An Môn tháng 6/1989. Tuy
nhiên, nó hầu như không có tác động nào đến chính sách kinh tế. Giới lãnh
đạo Trung Quốc linh hoạt và thực dụng đã chọn cách quay trở lại kinh tế thị
trường trong khi vẫn tiếp tục chống lại việc tiến hành cải cách chính trị.
Sớm muộn gì họ cũng sẽ tiến hành cải cách chính trị, vì họ nhận thức sâu
