được gọi tên những sự kiện vẻ vang hay vô nghĩa của cha anh, những mối
tình, những đứa trẻ, những người hàng xóm láng giềng, bạn bè ta, để làm
cho cuộc sống này trở thành một công cụ chống lại quên lãng, vì như nhà
thơ Guimaraes Rosa từng nói, kể ra chính là phản kháng.
Ở cuối trại, ngay cạnh nơi những lò hỏa táng ô nhục mọc lên, trên mặt
một phiến đá sần sùi, có ai đó - nhưng là ai? - đã dùng mũi dao hay một cái
đinh khắc lên đó lời nhắn cảm động nhất trên cõi đời này: “Tôi đã ở đây và
sẽ chẳng có ai kể lại câu chuyện của tôi.”
Tôi đã tận mục tác phẩm của nhiều danh họa nhưng, mong họ thứ lỗi,
cho tới nay, ngoài bức Tiếng thét của Munch chưa có bức nào gây cho tôi
xúc cảm mạnh mẽ đến vậy. Tôi đã chiêm ngưỡng vô số tượng khắc nhưng
niềm đam mê và sự dịu dàng được diễn tả bằng một thứ ngôn ngữ mà
những con chữ không bao giờ đạt tới được này tôi mới chỉ thấy trong tác
phẩm của Augustín Ibarrola. Tôi hẳn đã đọc đến hàng nghìn cuốn sách
nhưng chưa có bản văn nào lại có vẻ tàn khốc, bí ẩn, vừa đẹp lại vừa đau xé
như dòng khắc trên phiên đá ấy.
“Tôi đã ở đây và sẽ chẳng có ai kể lại câu chuyện của tôi”, được viết
khi nào? là của một phụ nữ? hay nam giới? Họ viết khi nghĩ đến câu
chuyện của riêng mình, duy nhất, đặc biệt hay có lẽ là nhân danh tất cả
những người không được nói đến trên báo chí, những người mà tiểu sử chỉ
là một lối nhỏ bị lãng quên trong những con phố của cuộc đời này?
Tôi không biết mình đã đứng trước phiến đá đó bao lâu, nhưng trời
càng dần tối tôi càng thấy có thêm những bàn tay khác xoa lên dòng chữ
khắc như để nó không bị lớp bụi lãng quên che mờ: một phụ nữ Nga,
Vlaska, khi đứng trước bộ xương khô của biển Aral đã kể tôi nghe cuộc
tranh đấu của cô chống lại sự điên rồ mà tột đỉnh của nó gây ra cái chết của
một vùng biển hồ mặn đầy sức sống. Một người Đức, Friedrich Niemand -
Friedrich Không Ai Cả - bị khai tử năm 1940 và cũng chính là người cho
đến năm 1966, vẫn đang mòn gót giày trong những bộ ngành và những đền
