15
CHƯƠNG 45
QUYẾT LUẬN THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Bịnh QUYẾT (tay chân giá lạnh) chia ra Hàn-nhiệt là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Dương-khí suy ở dưới thời thành chứng HÀN-QUYẾT ; Âm-khí suy ở dưới thời thành chứng NHIỆT-QUYẾT
(1)
(1). Nói ở dưới tức là chỉ về chân (túc). Người có 3 kinh Dương và 3 kinh Âm. Khí của 3 kinh Dương suy ở dưới, thời Dương-khí
ít, Âm-khí thịnh nên thành chứng HÀN-QUYẾT. Khí của 3 kinh Âm suy ở dưới, thời Âm-khí suy, Dương-khí thịnh, nên thành
chứng NHIỆT-QUYẾT. ðây nói về nguyên nhân sự Hàn-Nhiệt của chứng QUYẾT.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về chứng NHIỆT-QUYẾT, tức là Dương-quyết, vậy sao khởi từ Túc-tâm (lòng bàn chân) thuộc Âm ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Dương-khí phát khởi ra từ 5 ñầu ngón chân. Phàm Âm-mạch họp ở dưới cnân mà tụ ở Túc-tâm. Vì Dương-
khí thắng nên Túc-tâm nhiệt.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về chứng HÀN-QUYẾT, tức Âm-huyết, vậy sao lại khởi từ 5 ñầu ngón tay, rồi lan ñến gối ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Âm-khí phát khởi từ phía trong 5 ngón tay, họp ở dưới gối, mà tụ ở trên gối. Vì Âm-khí thắng nên từ 5 ngón
tay ñến trên gối hàn. Chứng hàn ñó không phải phát sinh từ bên ngoài mà là từ bên trong.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về chứng QUYẾT-HÀN, do Tàng nào khiếm khuyết mà gây nên ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tiền âm là nơi tụ họp của Tông-cân, và là chỗ «hợp » của Thái-âm và Dương-minh. Về 2 mùa Xuân-Hạ thời
Dương-khí nhiều mà Âm-khí ít, về 2 mùa Thu-ðông thời Âm-khí thịnh mà Dương-khí suy. Giờ người mắc bịnh ñó,
vì sức khoẻ, về 2 mùa Thu-ðông làm lụng quá ñộ, khí ở dưới cố dẩn lên, không thể lại quay trở xuống…. Do ñó
tinh-khí cũng bị ràn ra ở dưới. Cái tà Âm-hàn liền thừa cơ mà sấn lên. Phàm khí ñều phải nhờ ở Trung-tiêu. Giờ
Dương-khí suy, không thể thấm nhuần ra kinh-lạc ; Dương-khí càng ngày càng giảm dần… Âm-khí càng ngày thịnh
lên… vì vậy nên tay chân hàn.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về chứng NHIỆT-QUYẾT, do Tàng nào khiếm-khuyết mà gây nên ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Rượu uống vào Vị thời lạc-mạch “mãn” mà kinh mạch “hư”. Tỳ là một cơ quan du-chuyển tân dịch cho Vị.
Âm-khí ñã hư thời Dương-khí sẽ lấn vào, do ñó Vị thành ra không hoà. Vì Vị không hoà nên tinh-khí bị kiệt, không
thể thấm nuôi ra tứ-chi. Vậy người mắc bịnh ñó, tất do sự uống say, ăn no mà nhập phòng, khí tụ ở Tỳ không tán
ñi ñược. tửu-khí cới cốc-khí xung ñột nhau. Nhiệt thịnh ở bên trong cho nên khắp mình ñều nhiệt, mà nước tiểu
cũng ñỏ. Ngẩm như rượu, khí của nó thịnh mà lật-hãn, nó làm cho Thận-khí hàng ngày suy sút. Dương-khí hàng
ngày tăng lên, vì vậy nên Thủ-túc mới nhiệt.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Về chứng QUYẾT, có khi khiến người phúc-mãn ; có khi khiến người ñột nhiên bất tri nhân (không biết
người, tức bất tỉnh..); có người ñến nửa ngày, hoặc suốt ngày, rồi mới tri nhân, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Âm-khí thịnh ở trên thời dưới hư ; vì dưới hư nên thành chứng phúc trương-mãn… dương-khí thịnh ở trên,
thời khí ở dưới cũng theo lên, do ñó tà-khí cũng ngược lên. Tà-khí ñã ngược lên thời Dương-khí loạn. dương-khí
loạn nên bất-tri-nhân.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Xin cho biết chứng QUYẾT của 6 kinh-mạch như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Chứng QUYẾT thuộc kinh CỰ-DƯƠNG thời ñầu nhức mà nặng, chân ñi khó khăn, có khí chóng mặt mà ngả.
