13
CHƯƠNG 44
NUY LUẬN THIÊN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi :
--. 5 Tạng gây nên chứng NUY thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phế chủ về bì-mao ; Tâm chủ về huyết-mạch ; Can chủ về cân-mạc ; Tỳ chủ về cơ-nhục ; Thận chủ về cốt-
tuỷ.
Phế nhiệt, lá phổi khô, bì mao do ñó hư nhược cấp bách, gây nên chứng NUY-BỊCH.
Tâm-khí nhiệt thời mạch dưới quyết và nghịch lên trên do ñó mạch dưới hư ; vì hư sinh ra mạch NUY, ống
chân rã rời không bước ñi ñược.
Can-khí nhiệt thời ðởm-trấp ràn ra mà miệng ñắng, cân-mạc khô ; vì khô nên cân cấp mà co rút, thành chứng
CÂN-NUY.
Tỳ-khí nhiệt thời Vị khô mà khát, cơ-nhục bất nhân, thành chứng NHỤC-NUY.
Thận-khí nhiệt nên “yêu, tích” không cất lên ñược, xương khô mà tuỷ vơi. Thành chứng CỐT-NUY.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Xin cho biết rõ nguyên nhân…
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. PHẾ là một quan “trưởng” của các Tạng, nó như cái “lọng” che cho Tâm. Có sự gì bỏ mất, cầu không thể
ñược, thời gây nên chứng PHẾ-MINH (kêu). Kêu thời Phế nhiệt mà lá phổi khô ñét ñi…. Nên mới nói : “5 Tạng do
Phế nhiệt, diệp tiêu” gây nên chứng NUY-BỊCH (chân lỏng gân không lê ñi ñược).
Bi ai quá ñộ thơi Bào-mạch tuyệt. Bào-mạch tuyệt khiến cho Dương-khí phát ñộng ở bên trong, do ñó Tâm-hạ
huyết băng, thành chứngTIỂU RA HUYẾT. Cho nên ở Bản-kinh nói : “ ðại kinh không hư, gây nên chứng cơ-tý,
truyền làm chứng MẠCH-NUY.
Nghĩ ngợi quá ñộ không ñược toại nguyện ; ý dâm ở bên ngoài, lại nhập phòng vô hạn, tông cân rã rời, thành
chứng CÂN-NUY và BẠCH-DÂM (tinh khí tự nhiên tiết ra). Cho nên kinh nói : “chứng CÂN-NUY sinh ra bởi Can mà
nguyên nhân là sự nhập phòng.”
Vì yểm lưu ở nơi ẩm thấp, khiến cho Thấp-khí thấm thía ở nơi cơ-nhục, thành TÝ mà bất nhân, do ñó gây nên
chứng NHỤC-NUY. Cho nên ở kinh nói : “ Nhục-nuy gây nên bởi THẤP”.
Vì sự ñi xa nhọc mệt, gặp ñại nhiệt mà khát, vì khát nên Dương-khí bị suy sút ở bên trong, do ñó nhiệt sẽ thừa
cơ ký túc ở Thận. Thận là thuỷ-tạng. Giờ thuỷ không thắng ñược hoả, thời xương khô mà tuỷ vơi, nên chân không
thể ñi xuống ñất, gây nên chứng CỐT-NUY. Cho nên kinh nói : “ chứng CỐT-NUY gây nên bởi ñại-nhiệt”.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Lấy gì ñể phân biệt ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Phế nhiệt thời sắc mặt trắng bợt mà lông rụng. Tâm nhiệt thời sắc mặt ñỏ mà lạc-mạch ràn. Can nhiệt thời
sắc mặt tái xanh mà móng tay khô. Tỳ nhiệt thời mặt vàng mà thịt thường run ñộng. Thận nhiệt thời sắc mặt ñen
xạm mà răng se.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Vậy sao nói ñến phương pháp trị chứng. Nay lại chuyên trách về DƯƠNG-MINH, là thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. DƯƠNG-MINH là cái biểu của 5 Tạng, 6 Phủ, chủ về làm nhuận cho tông cân. Tông cân chủ về bó ràng ở
ngoài xương, ñể cho các khớp ñược hoạt lợi.
XUNG-MẠCH là biểu của Kinh-mạch. Chủ thấm nhuần cho các KHÊ, CỐC (các bắp thịt lớn nhỏ) cùng với
Dương-minh hợp vào tông cân.
ÂM DƯƠNG bao trùm tất cả chỗ hội-họp của tông cân ñể hội ở khí-khái ; mà Dương-minh sẽ là trưởng, ñều
thuộc về ðÁI-MẠCH, mà lại sang ðỐC-MẠCH. Cho nên hể Dương-minh bị hư thời tông cân bị long ra, ðái-mạch
không dẫn tới nữa, cho nên chân “NUY” không dùng ñược.
--. ðiều trị thế nào ?
--. Trước phải bổ VINH rồi thông ñến DU, làm cho những hư thực ñược quân bình, những nghịch thuận ñược
ñiều hoà, cân-mạch-cốt-nhục ñều theo ñúng vào mùa và tháng.thời bịnh khỏi
(1)
