9
(1). ðạo Trời u-viễn, biến hoá vô cùng.
(2). ðạo cũng như ñường lối. Phàm mọi sự, vật, nhật dụng, hết thảy ñều có cái lý tự nhiên của Trời-ñất, lý ñó tức là ðẠO.
(3). Hoá tức hoá sinh muôn vật, ñều do ðất mới sinh ra sự biến hoá ấy.
(4). 5 vị do 5 hành sinh ra. Phàm muôn vật có tình có tính, hết thảy ñều phải nhờ khí-vị 5 hành.
(5). Người ta nếu ñã theo ñúng ñược cái lẽ tự nhiên của Thiên-lý ; Thời, Thị, Phi, Tà, Chính, tự nhiên phân biệt rõ ràng, mà
thể dụng không hề thiếu sót, còn “TRÍ” nào hơn nữa.
(6). Vì huyền-viễn u-thâm nên mới sinh ra THẦN. Thần tức TINH-THẦN thiêng liêng khôn lường.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
THẦN ở Trời là Phong, ở ðất là MỘC ; ở Trời là Nhiệt, ở ðất là HOẢ ; ở Trời là Thấp, ở ðất là THỔ ; ở Trời là
Táo, ở ðất là KIM ; ở Trời là Hàn, ở ðất là THUỶ… cho nên ở Trời là khí , ở ðất thành hình ; Hình, Khí cùng cảm,
muôn vật do ñó mà sinh ra
(1)
Vậy nên : Trời, ðất ñó là trên dưới của muôn vật ; tả hữu ñó là ñường lối của Âm-dương
(2)
Thuỷ, Hoả ñó là
trưng-triệu của khí Âm-dương
(3)
; Kim-Mộc ñó là chung thuỷ của sự sinh thành
(4)
.
(1). Phong, Hàn, Nhiệt, Táo, Thấp là âm dương của Trời. Mộc, Hoả, Thổ, Kim, Thuỷ là âm dương của ðất ; cho nên nói : ở
Trời là khí, ở ðất thành hình ; hình khí tương cảm mới hoá sinh ra muôn vật. – Trời che ðất chở, muôn vật sinh ra ở khoảng
ñó.
(2). Hai khí Âm-dương tả hữu vòng chuyển không ngừng.
(3). Trưng-triệu cũng như chứng nghiệm. Trời theo số 1 sinh ra hành Thuỷ, ðất theo số 2 sinh ra hành Hoả. Hoả là Dương,
Thuỷ là Âm. ðây nói : cái khí âm-dương mắt không thể thấy, nhưng ñã có thuỷ-hoả ñể làm chứng nghiệm cho nó. –
TỪ CHẤN
nói : “
Thuỷ-hoả tức là âm-dương. Tiên-thiên có Thuỷ-hoả, ñến Hậu-thiên mới có 5 Hành.”
(4). MỘC chủ về tiết của mùa Xuân, khí nó sinh trưởng mà sinh ra muôn vật ; KIM chủ về tiết mùa Thu, khí nó thâu liễm
mà thành muôn vật. Cho nên 2 hành ñó là sự thuỷ chung của sự sinh thành. –
TÂY-MINH
nói :
“Trên dưới tả hữu là 6 Hợp của
Trời-ñất ; Thuỷ-Hoả-Mộc-Kim là 4 mùa của Âm-dương.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Khí có nhiều ít, Hình có thịnh suy. Do sự trên dưới cùng cảm triệu, mà cái khí thái quá hay bất cập, càng ñược
rõ ràng.
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Xin cho biết 5 vận chủ thời như thế nào ?
(1)
QUỈ-DU-KHU thưa rằng :
--. Năm khí vận hành ñều chọn cơ-nhật
(2)
không những chủ THỜI mà thôi.
--. Xin cho biết rõ…
--. Thần xét trong ðẠI-THUỶ THIÊN-NGUYÊN XÁCH VĂN chép rằng : “
Thái-Hư rộng thẳm, gây nên hoá-
nguyên ; muôn vật gây lúc ñầu, 5 vận chọn Chu-thiên
(3)
; khí tán ra Chân-linh, tổng-thống cả Khôn-nguyên
(4)
;
chín sao treo sáng, bảy Riệu vòng quanh
(5)
; rằng âm, rằng dương, rằng nhu rằng cương
(6)
; u, hiển ñã xếp; hàn,
thử, thỉ, trương
(7)
; sinh sinh, hoá hoá, phẩm vật phô bày
(8)
…”
ðạo lý ñó truyền tới THẦN, ñã mười ñời nay…
(1).
“chủ THỜI”
tức là chủ về 4 mùa. Như Mộc-vận chủ mùa Xuân, Hoả-vận chủ mùa Hạ, Thổ-vận chủ Trưởng-hạ, Kim-
vận chủ Thu, Thuỷ-vận chủ ðông... v.v…
(2).
“cơ-nhật”
là chọn ngày trong 1 năm. Cái khí của năm vận, ñều lưu hành. Chọn 1 năm 365 ngày. Hết vòng rồi lại bắt
ñầu.
(3).
“ðại-thuỷ Thiên-nguyên”….
Là tên một thứ sách về ñời Thượng-cổ
-- “Hoá nguyên” : bắt ñầu của sự biến hoá, tức là nguồn gốc của Tạo-hoá.
-- “năm vận” tức là Mộc, Hoả, Thổ, Kim, Thuỷ
-- “ chọn Chu-thiên” Nhật-nguyệt ñi ñược một ñộ, các vận sẽ chủ ñược một năm. “CHU THIÊN” một vòng cuả bầu trời. Bầu
trời chia làm 365 ñộ và ¼ của ñộ. Muôn vật ñều nhờ nguyên thuỷ mà sinh ra 5 Hành, quanh năm vần chuyển không lúc nào
ngừng… DỊCH nói : “
Lớn thay KHÔN-NGUYÊN, muôn vật nhờ lúc bắt ñầu….”
(4). “Chân-linh” tức là người với loài vật. “tổng thống khôn-nguyên” khôn-nguyên tức là ðất. ðất ở trong bầu trời, trời bọc
ngoài trái ñất. DỊCH nói : “
Rất mực thay khôn-nguyên, muôn vật nhờ sinh ra…”
(5). “chín sao” là : Thiên-bồng, Thiên-nhuế, Thiên-xung, Thiên-phu, Thiên-cầm, Thiên-tâm, Thiên-nhậm, Thiên-chu, Thiên-
lang. – Chín sao này treo ánh sáng ở bầu trời ứng với phận-dã của 9 Châu. – “thất Riệu” là Nhật, Nguyệt và Ngũ-tinh (tức Mộc,
Hoả, Thổ, Kim, Thuỷ) Ngu-thư gọi là THẤT-CHÍNH.
(6). DỊCH nói : “
Lập nên ñạo Trời là âm với dương ; lập nên ñạo ðất là Nhu (mềm) với Cương (cứng).”
(7). Dương chủ về ban ngày, Âm chủ về ban ñêm. “u hiển” tức chỉ về âm dương. Hàn (rét), Thử (nắng). “thỉ, trương”
buông chùng, dương lên, tức cũng như vãng lai (ñi, lại).
(8). Do sự hoá sinh mà phẩm vật ñều phô bày rõ rệt.
