24
Ở sắc là màu XANH, ở âm là âm GIÁC, ở tiếng là tiếng HÔ (thở ra, reo hò), ở sự biến ñộng là ÁC (nắm tay lại,
hình dung sự co gân), ở khiếu là MẮT, ở vị là TOAN, ở chí là NỘ.
NỘ giận làm thương Can, BI sẽ thắng nộ. Phong làm thương cân, táo sẽ thắng phong. Toan làm thương cân,
tân sẽ thắng toan
(1)
.
(1)-. Từ ñoạn này trở xuống với 4 ñoạn nữa, là lời của Kỳ-Bá thưa lại, ñem những cái liên lạc của 5 Tạng với “TAM-TÀI” (Trời-
ðất-Người) phân tách rõ ràng. ðể chứng minh thực người xưa dở dĩ ñược như lời của ðẾ hỏi trên, chẳng qua chỉ hiểu thấu
ñược hết Tam-tài mà thôi.
-- ðông phương chủ về mùa Xuân, cái tính chất của Dương-khí là bốc lên, nên mới sinh ra phong ; phong cổ ñộng thởi loài
cây tươi tốt, nên phong sinh Mộc. Cái tính của mộc là “toan”, nên mộc sinh Toan.
Trong thân con người : CAN thuộc mộc, mộc tính toan, nên nói “toan sinh Can”.
Phàm CÂN, ñều thuộc về can, cho nên nói “CAN chủ về CÂN”.
Mộc chủ về sinh HỎA, nên nói : “CÂN sinh TÂM”.
MẮT là khiếu của CAN, nên nói : “can chủ về Mắt”.
Giờ ñem hợp cả Trời-ðất-Người lại mà xét, thời chẳng qua là chỉ cùng chung có một lý : lý ñó ở trời gọi là HUYỀN (hình
dung sự xa xôi, bí mật), ở người gọi là ðẠO (ðạo là một cái lý, ai ai cũng phải có, phải theo). Ở ñất gọi là HÓA (tức là hóa
sinh muôn vật).
Bởi ñất có sự Hóa, nên mới chia ra mọi vật, và sinh ra 5 vị.
Bởi người có biết ðạo, nên ñạo mới tỏ rõ mà minh trí mới sinh ra.
Bởi trời có sự Huyền, nên mới có cái hành ñộng khôn ngoan, khéo léo, biến chuyển như thần…. do ñó ta có thể biết
ñược “TAM TÀI” cũng chỉ là một lý.
Nhân ñó lại suy rộng ra, ở trong 5 khí của trời ñã là phong, thời ở 5 Hành của ñất sẽ là Mộc, ở 5 thể của người sẽ là
Cân và ở 5 Tạng sẽ là CAN…. Suy mãi ra ñến 5 sắc là XANH, 5 âm là GIÁC, 5 tiếng là HÔ, 5 biến là ÁC, 9 khiếu là MẮT, 5 vị
là TOAN, 5 chí là NỘ…. cái danh của nó tuy khác nhau, mà cái lý thời vẫn chỉ cớ một, tức là ñều thuộc về MỘC mà thôi.
Tuy nhiên, nếu ở bản Tạng mà có sự thái quá, thời Tạng sẽ bị thương. Khi ñã bị thương, thời chỉ cócái nào mà “MỘC
TẠNG” không thắng ñược nó, nó sẽ chế lại ñược. Cho nên ở “chí là NỘ” nếu nộ thái quá thời thương CAN.. Chỉ có Phế-kim
chủ về BI là có thể thắng ñược NỘ (kim khắc mộc).
Ở vị là Toan, toan thái quá thời thương CÂN, chỉ có cái vị TÂN thuộc Tây-phương là có thể thắng ñược toan… ñó ñều là
cái lý “kim khắc mộc” , nó tương chế nhau như vậy.
Ở trời là phong, phong-khí thông vào CAN, thời sẽ làm thương ñến Cân. Chỉ có cái khí Táo-kim thuộc phương Tây là có
thể thắng ñược Phong ( vẫn là Kim khắc Mộc).
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Nam phương sinh Nhiệt (nóng), nhiệt sinh HỎA
(1)
, Hỏa sinh KHỔ, khổ sinh TÂM
(2)
. Tâm sinh HUYẾT
(3)
huyết
sinh TỲ
(4)
. tâm chủ về LƯỠI
(5)
.
Theo lẽ ñó, ở trời là khí NHIỆT, ở ñất là hành HỎA, ở thể là MẠCH, ở tạng là TÂM
(6)
.
Ở sắc là XÍCH (ñỏ), ở âm là âm CHỦY, ở tiếng là tiếng CƯỜI, ở sự biến ñộng là ƯU (lo)
(7)
, ở khiếu là LƯỠI, ở vị
là KHỔ, ở chí là HỶ.
Hỷ quá thời thương Tâm, KHỦNG sẽ thắng HỶ (khủng là Thận-chí, và là Thủy thắng Hỏa). Nhiệt quá thởi thương
khí, hàn sẽ thắng nhiệt. KHỔ làm thương khí (khổ là hỏa-vị, nên cũng làm thương khí). HÀM sẽ thắng KHỔ (Thủy
khắc Hỏa).
(1)-. Nam phương chủ về thời tiết mùa Hạ, nên sinh NHIỆT.
(2)-. KHỔ là vị của Tâm. Vị thuộc âm,Tạng cũng thuộc âm, nên vị mới sinh Tạng (TÂM).
(3)-. HUYẾT là một chất “lỏng” phát sinh tự trung-tiêu, phụng tâm-thần hóa ra ñỏ. Nên huyết tức là THẦN-KHÍ.
(4)-. Tức Hỏa sinh Thổ.
(5)-. Tâm-khí thông lên lưỡi. Tâm hòa thời biết ñược 5 vị.
(6)-. Phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa là âm-dương của Trời. Mộc, hỏa, thổ, kim, thủy, là âm-dương của ðất. Người có 5 tạng,
hóa ra 5 khí ñể sinh ra HỈ-NỘ-BI-ƯU-KHỦNG ñó là âm-dương của người. Tại trời gây nên TƯỢNG, tại ñất gây nên HÌNH . Về
con người thởi hợp cả Trời-ðất lại làm một. Ở ñây trước nói thế, rồi sau mới nói ñến Tạng, vì con người hấp thụ cái khí của
trời ñất trước rồi mới ñến trong vậy.
(7)-. Các Tạng ñều có “DU” , duy Tâm không có “du” cho nên sự biến ñộng phát sinh bởi “CHÍ”. Tâm-chí dồn vào Phế (Hỏa khắc
Kim) nên thành ƯU.
Dịch giả án :
về thiên này bàn ñến những “SỞ THƯƠNG”.(Cái làm thương) có ñiể=====m khác nhau, như :
-- Về ðông-phương nói : “
Phong làm thương Cân, toan làm thương Cân….
--
về Trung-ương nói : “
Thấp làm thương nhục, Cam thương nhục…”
ñó là một “TỰ THƯƠNG”(tức là sự bản tạng làm
thương ñến bản tạng).
-- về Nam-phương nói : “
Nhiệt thương Khí, Khổ thương khí…”
-- về Bắc-phương nói : “
Hàn thương Huyết, Hàm thương huyết….”
ñó là làm thương ñến cái mình thắng.
-- về Tây-phương nói : “
Nhiệt thương Bì-mao….”
Thế là bị cái khí thắng mà thương mình ; nói : “
TÂM thương bì
mao…”
thế chính là mình tự làm thương mình,
Duyệt giả nên nhận kỹ những ñiểm ñó.
