27
(2). Thiếu-dương chủ khu. “KHU” là một cơ quan do Âm ñể ra Dương, lại do Dương ñể vào Âm, trong ngoài ra vào không
lúc nào ngừng. Như mạch ñến Thủ Thái-âm, trên liền với Nhân-nghinh. HUYỀN, CẤP không ngừng, thế là Thiếu-dương chỉ theo
cái “KHAI” của Thái-dương, mà không thể “khu chuyển” ñể lại vào. Thế là Thiếu-dương bị Thái-âm nó gây nên bịnh. Nếu
chuyên ở Âm, mà không thể “khu chuyển” ra Dương, thế là khí của Thiếu-dương bị tuyệt ở bên trong.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Tam-âm là một cơ quan sở chủ của 6 kinh. Nó giao với Thái-dương, nếu mạch phụ “cổ”, không phù thế là
không liên lạc ñược với TÂM và THẬN.
Nhị-âm ñến PHẾ, khí sẽ về BÀNG-QUANG, ngoài liền với TỲ, VỊ.
(1)
Nhất-âm ñến một mình, kinh tuyệt, khí phù không “cổ” và CÂU mà HOẠT.
(2)
Sáu mạch ñó lúc là âm, lúc là dương, thay ñổi giao hổ với nhau, thông với 5 Tạng, hợp với âm-dương, ñến
trước là chủ, ñến sau là khách.
Nhị-dương, Nhất-âm, chủ bịnh, không thắng. Nhất-âm, mạch nhuyễn mà ñộng, chín khiếu ñều trầm.
(3)
(1). Nhị-âm tức là THIẾU-ÂM, Thiếu-âm chủ Thuỷ. Nhị-âm ñến PHẾ, tức là PHẾ với THẬN tương hợp. Vì vậy nên khí về
BÀNG-QUANG mà thông ñạt tới cả TỲ, VỊ.
(2). Nhất-âm tức là QUYẾT-ÂM, Quyết-âm là kinh dương ở trong âm. – “Kinh tuyệt” là âm mạch thực ở trong. – “khí phù”
tức là cái khí sinh dương phù ra ngoài ; -- “không cổ” là vì Quyết-âm chủ “HẠP”. – “Không câu” là vì Quyết-âm chủ về Tướng
hoả mà không phải TÂM hoả. – “Hoạt” tức là một triệu chứng của âm dương kinh khí trong ngoài ra vào cùng va chạm với
nhau.
(3). ðây nói về VỊ với CAN gây nên bịnh. CAN thắng mà VỊ bại. Vỵ kinh chủ bịnh, mà Can lại ñể “võ”, thời Mộc khắc ñược
Thổ, tức là VỊ không thắng ñược CAN. – Về mạch nên NHUYỄN mà ðỘNG. Nhuyễn là bịnh tại VỊ mà Vị-khí chưa tuyệt. ðộng là
Mộc khí vượng mà ñương lúc tới “võ” Thổ. Vì vậy Vị-khí không chuyển thời 9 khiếu ñều trầm trệ không thông, ñó là chủ bại mà
khách thắng.
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
--. Tam-dương, Nhất-âm ; Thái-dương mạch thắng, Nhất-âm không thể ngăn, bên trong làm rối loạn 5 Tạng,
bên ngoài hiện ra chứng kinh, hãi.
(1)
--. Nhị-âm, Nhị-dương, bịnh ở PHẾ. Thiếu-âm mạch TRẦM, thắng PHẾ, thương TỲ, ngoài thương tứ-chi.
Nhị-dương ñều ñến, bịnh ở THẬN, chửi mắng ñi liều, ñiên tật và cuồng.
(2)
(1). Tam-dương tức là Túc Thái-dương BÀNG-QUANG. Nhất-âm tức là Túc Quyết-âm CAN. Bàng-quang chủ bịnh, mà Can
lại ñể “võ”, lúc ñó Bàng-quang là Biểu, Can là lý ; Bàng-quang tà thịnh, ñã có tình thế từ Biểu lọt vào Lý, Can không thể ngăn
cản, khiến cho trong thời rối loạn 5 Tạng, ngoài thời hiện chứng kinh hãi…. ðó là một hiện trạng Bàng-quang thắng mà Can
bại.
(2). ðây nói TÂM với ðẠI-TRƯỜNG sinh bịnh. Tâm thắng mà ðại-trường bại. – THẬN với VỊ sinh bịnh, Vị thắng mà Thận
bại. – Nhị-âm ở Thủ thời là Thiếu-âm TÂM, ở Túc thời là Thiếu-âm THẬN. – Nhị-dương, ở Thủ thời là Dương-minh ðẠI-
TRƯỜNG, ở Túc thời là Dương-minh VỊ.
Về TÂM với ðẠI-TRƯỜNG, Tâm có bịnh mà ðại-trường lấn theo thời là Kim tới “võ” Hoả, hoả sẽ khắc ñược Kim, nên mới là
bịnh ở PHẾ, vì Phế với ðại-trường là biểu lý. Mạch của Thủ Thiếu-âm Tâm HUYỀN-HỒNG, mà giờ mắc bịnh, thời HƯ mà TRẦM.
Nó ñã thắng PHẾ lại làm thương TỲ, bởi TỲ là con của Hoả, mẹ hư thời con bị thương. Thế là chủ thắng mà khách thua.
Về THẬN với VỊ ; Thận kinh mắc bịnh, mà VỊ tạng lấn theo, thời bịnh ñêu tăng. Nhưng Thổ khắc ñược Thuỷ, bịnh tình rút
lại vẫn quay về THẬN. Thuỷ sẽ do ñó mà bị suy, Hoả sẽ thừa thế mà thêm thịnh… các chứng mắng chửi, ñiên cuồng sẽ ñồng
thời phát sinh. – ðiên tật là do Hoả bốc lên, cuồng là do âm không thắng ñược dương…
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Nhị-âm, Nhất-dương, bịnh sinh ra bởi THẬN. Âm khí dẫn lên phía dưới Tâm-quản ; không-khiếu vít lấp không
thông ; tứ chi rã rời.
(1)
Nhất-âm, Nhất-dương mạch ðẠI, thế là âm-khí ñến TÂM, trên dưới không thường, ra vào không biết, cổ họng
khô ráo. Bịnh tại TỲ Thổ. (2)
(1). Nhị-âm tức là Túc Thiếu-âm THẬN kinh ; Nhất-dương tức là Túc Thiếu-dương TAM-TIÊU. Thận với Tam-tiêu sinh bịnh,
thời Thận thuộc Thuỷ, Tam-tiêu thuộc Hoả. Tam-tiêu với TÂM-BÀO-LẠC làm biểu lý, bịnh phát sinh do THẬN mạch, mà cái khí
Thiếu-âm dẫn lên phía dưới Tâm-quản, thế là Thuỷ tới “võ” Hoả. Bởi Thận mạch suốt lên CAN, cách vào trong PHẾ, còn chẻ
nhánh do trong PHẾ, chằng vào TÂM, và rót vào trong Hung. Nhưng âm-khí dẫn lên, VỊ không thể chế, Trường, Vị, không-
khiếu ñều bị vít lấp không thông… mà Thận mạch vòng xuống chân, mạch của TAM-TIÊU thời dẫn ra tay, nên tứ chi rã rời….
(2). Nhất-âm tức là Túc Quyết-âm CAN kinh. Nhất-dương tức là Túc Thiếu-dương ðỞM kinh. – “ðẠI” là một thứ mạch
ñương ñộng mà bổng lại ngừng. CAN – ðỞM mắc bịnh mạch sẽ nên ðẠI, cái khí của Quyết-âm tất phải dẫn lên TÂM ; vì TÂM là
