37
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Bịnh về Tam-Dương, phát ra chứng HÀN-NHIỆT (rét nóng) ; ở bộ phận dưới thành chứng UNG-THỦNG, với NUY,
QUYẾT, XUYÊN-QUYÊN
(1)
.
Hoặc lại thêm chứng BÌ-PHU khô khan ; hoặc chứng ðỒI-SÁN
(2)
.
(1)-. TAM-DƯƠNG : là Túc Thái-dương BÀNG-QUANG kinh. Khí của Thái-dương chủ về bộ phận Biểu. Khi tà khí phạm vào con
người bắt ñầu phạm vào bì-mao, “
tà với chính 2 bên xung ñột nhau”
nên mới gây nên chứng HÀN-NHIỆT (sốt rét, sốt
nóng).
--. Thái-dương là một cơ quan chủ về “KHAI : khi ñã mắc bịnh thời không còn cái năng lực KHAI” nữa, do ñó tà khí lọt vào
tụ ở nhục lý (thớ thịt), mới gây nên chứng UNG-THỦNG (mụn sưng).
--. Thái-dương chủ về KHÍ và CÂN. Thái-dương mắc bịnh, nên cân bị thương, do ñó thành chứng NUY (gân rã rời, lỏng lẽo,
không cử ñộng ñược). Vì khí cũng mắc bịnh nên thành chứng QUYẾT (tay chân giá lạnh) và “XUYÊN-QUYÊN” (ñau nhức ở
trong gân mạch thuộc bộ phân dưới).
-- Thái-dương chủ về biểu-phận, nhưng kinh mạch lại phát sinh tự bộ phận dưới, nên khi mới mắc bịnh thời sinh chứng Hàn-
nhiệt, dần dần về sau lại tiếp diển thêm những chứng trạng ở trên.
(2)-. Ví bị nhiệt nhiều, khiến tinh-huyết hao tán nên da dẻ mới thành ra khô khan.
-- “ðỒI SÁN” là một chứng ñau nhức ở quả Thận, có khi ñau rút lên cả tiểu-phúc (phía dưới rún, tức bụng dưới) ; có khi quả
Thận sưng to lên, rất ñau. Chứng này cũng bởi “cân bị thương” mà sinh ra.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Bịnh về NHẤT-DƯƠNG thiếu khí (ít hơi) hay HO, hay TIẾT
(1)
. Rồi truyền thành chứng TÂM-THỐNG và chứng
CÁCH
(2)
.
(1)- “Nhất-Dương” tức là Túc Thiếu-dương ðỞM kinh. Thiếu-dương chủ về cái khí sơ-sinh. Nếu mắc bịnh sẽ thành chứng “thiếu
khí” (hơi thở ngắn như ít hơi, hoặc hơi cử ñộng sẽ thở gấp ngay). Thiếu-dương vốn có Tướng-hỏa, vì khí “thiếu” nên hỏa
“thịnh” rồi thời thế phạm lên PHẾ kim, nên mới hay HO. Nhân dịp ñó, cái tà của Phong-mộc lại phạm tới Trung-thổ, nên mới
hay TIẾT (tức là ñi ngoài nát phân, tựa ñi tả, ñi tháo).
(2)-. Con người sau khi uống ăn thủy-cốc vào VỊ. Tinh khí lên TÂM thành huyết. Giờ TỲ ñã bị thương, VỊ không nạp ñược thủy-
cốc, TÂM không có tư dưỡng, bị hư, nên thành chứng TÂM-THỐNG (ñau tim).
“CÁCH” tức là chứng ăn vào không chịu lại thổ ra. Gây nên chứng này cũng bởi Trung-thổ bị khắc.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Bịnh về NHỊ-DƯƠNG, NHẤT-ÂM, chủ về kinh hãi, bối thống, hay ợ, hay vươn vai… gọi là chứng PHONG-QUYẾT.
(1)
(1)-. Nhị-dương, Nhất-âm : tức là VỊ với CAN. Can (Túc Quyết-âm) thuộc ðông-phương Phong-mộc, nên phát bịnh thành chứng
KINH-HÃI (hoảng sợ). Mạch của Túc Dương-minh (Vị) mắc bịnh : nghe tiếng ñộng chạm mạnh thời giật mình, e ngại.
-- “BỐI” (lưng, khắp cả lưng chứ không chỉ ñường xương sống) thuộc Dương. Quyết-âm chủ về Xuân-dương Can-mộc, cho
nên mắc bịnh thời BỐI-THỐNG. Tà khí hạm vào VỊ, khí dẫn ngược lên ñể tan ñi, nên hay ợ ; vươn vai cũng do Vị khí bị
nghẽn lên : muốn vươn cho dễ chịu. Hợp tất cả 4 chứng trên ñây, nguyên nhân ñều do Phong-mộc mắc bịnh, phạm tới VỊ-
thổ, nên mệnh danh là PHONG-QUYẾT.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Bịnh về NHỊ-ÂM – NHẤT DƯƠNG hay Trướng, Tâm mãn, hay thở dài.
(1)
(1)-. “NHỊ-ÂM” là (Túc)Thiếu-âm THẬN kinh, “NHẤT-DƯƠNG” là (Túc)Thiếu-dương ðỞM kinh. ðởm tà hữu dư, xâm phạm vào
TỲ-thổ nên hay TRƯỚNG (bụng phồng vượt lên) ; THẬN tà hữu dư xâm phạm lên TÂM-hỏa nên TÂM-MÃN (ñầy). Tâm-hệ bị
co rút thời khí ñạo bị hẹp lại, nên phải THỞ DÀI cho tiết bỏ khí ra. – Nguyên Hán văn câu này dùng chữ “thiện-khí”. Theo
chú giải của Mã-Nguyên-ðài thời : “THIỆN-KHÍ hay “tức hơi” ñó là do “ðởm-khí hữu dư” mà gây nên.
KINH VĂN ________________________________________________________________________
Bịnh về TAM-ÂM – TAM-DƯƠNG gây nên chứng THIÊN-KHÔ, NUY-DỊCH và TỨ CHI KHÔNG CỬ ðỘNG ðƯỢC.
(1)
