13
CHƯƠNG 16
CHẨN YẾU KINH CHUNG LUẬN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Cái cốt yếu của phép chẩn mạch, như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Tháng Giêng, tháng Hai, khí Trời mới sinh, khí ðất mới chớm…. khí của Người qui tụ vào Can, vì Can thuộc
Mộc.
-. Tháng Ba, tháng Tư, là 2 tháng Thìn-Tỵ. Nguyệt-kiến thuộc vể Thổ với Hỏa. Khí trời lúc ñó ñã tỏ hẳn, khí ñất
lúc ñó ñã ñịnh hẳn, khí của người quy tụ vào Tỳ, vì Tỳ thuộc Thổ mà Thổ lại sinh Hỏa (?)
-. Tháng Năm, tháng Sáu, là 2 tháng Ngọ-Vị. Nguyệt-kiến thuộc Hỏa, Hỏa thuộc phương Nam. Khí trời ñã
thịnh, khí ñất ñã cao, khí của người qui tụ lên ñầu, vì ñầu thuộc Nam-phương Hỏa.
-. Tháng Bảy, tháng Tám, là 2 tháng Thân-Dậu. Nguyệt-kiến thuộc Kim, Kim thuộc Tây-phương. Dương khí của
trời giáng xuống, mà âm khí của ñất bốc lên, mới bắt ñầu túc sái (hanh và lạnh), khí của người qui tụ vào Phế, vì
Phế thuộc về Tây-phương Kim.
-. Tháng Chín, tháng Mười, là 2 tháng Tuất-Hợi. nguyệt-kiến thuộc về Thủy. âm-khí mới bắt ñầu ñọng giá, ñịa-
khí mới bắt ñầu vít lấp, khí của người qui tụ vào Tâm… tức là Dương-khí ñã vào Tạng.
-. Tháng Mười một, tháng Mười hai, là 2 tháng Tý-Sửu. nguyệt-kiến thuộc Thủy. Thủy thuộc về phương Bắc.
Thủy ñã cứng rắn, khí ñất ñã hợp, khí của người qui tụ vào Thận, vì Thận thuộc Bắc-phương Thuỷ.
Cho nên, mùa Xuân thời “thích” ở Tán-du (các du huyệt ở ñường mạch), với các tấu lý. Thấy chớm máu thời
thôi. Nếu bịnh hơi quá, thời cho hơi sâu châm xuống, ñể cho khí ñạo ñược lưu thông.
Mùa Hạ “thích” vào Lạc-du (các huyệt của Lạc), thấy chớm máu thời thôi. Nếu ñể cho khí ñạo truyền ñi quá, lại
gây nên sự bế tắc, mà bịnh ñau càng tăng.
Mùa Thu “thích” vào các thớ thịt ở bên trong bì phu ; hoặc ñể nông, hoặc xuống sâu, nhưng chỉ ñược vào tới
thớ thịt, hể thấy thần khí biến chuyển thời thôi ngay.
Mùa ðông “thích” vào các “du-khiếu” ở bên trong thớ thịt (gần tới xương). Bịnh nặng cho thẳng châm sâu
xuống. Bịnh nhẹ chỉ nên ñể châm tới thớ thịt mà thôi.
Tất cả 4 mùa Xuân, Hạ, Thu, ðông ñều có nơi “thích” nhất ñịnh, mà nông sâu ñều có phép, không thể nhầm
lẫn.
*. mùa Xuân mà thích vào bộ phận của mùa Hạ thời mạch loạn, khiến người khí sút ñi, tà khí sẽ lấn vào cốt-
tủy, bịnh không thể khỏi. Do ñó bịnh nhân sẽ không muốn ăn và thiếu khí.
Mùa Xuân mà thích vào bộ phận của mùa Thu, thời bịnh nhân gân sẽ co rút và khí nghịch, lại sinh chứng
khái-thấu ; bịnh không thể khỏi, thường lại sinh thêm cả chứng KINH hoặc hay KHÓC.
Mùa Xuân mà thích vào bộ phận của mùa ðông thời không những bịnh không khỏi, mà lại khiến bịnh nhân
sinh ra trướng-mãn mõi mệt, tà khí bám chặc vào trong Tạng, bịnh nhân cứ lẳng lặng không muốn nói thành
tiếng.
*. Mùa Hạ mà thích vào bộ phận của mùa Xuân thời không những bịnh không khỏi, mà lại khiến bịnh nhân
sinh ra rã-rời mõi mệt.
Mùa Hạ mà thích vào bộ phận mùa Thu thời không những bịnh không khỏi, lại khiến bịnh nhân trong lòng
như muốn không nói gì , và cứ sợ sệt như người sắp bị bắt.
Mùa Hạ mà thích vào bộ phận của mùa ðông thời không những bịnh không khỏi mà lại khiến bịnh nhân
thiếu khí, thường hay gắt gỏng khó chịu.
*. Mùa Thu mà thích vào bộ phận của mùa Xuân không những bịnh không khỏi lại khiến cho bịnh nhân cứ
thắc mắc như ñịnh làm việc gì, ñến lúc ñứng lên thời lại quên.
Mùa Thu mà lại thích vào bộ phận của mùa Hạ không những bịnh không khỏi lại khiến cho bịnh nhân chỉ
muốn nằm bày-bạy, mà lại hay mơ mộng.
Mùa Thu mà lại thích vào bộ phận của mùa ðông. Không những bịnh không khỏi, lại khiến cho bịnh nhân
thường rờn rợn ghê rét.
*. Mùa ðông mà lại thích vào bộ phận của mùa Xuân, không những bịnh không khỏi, khiến cho bịnh nhân chỉ
muốn mằm ; nhưng dù nằm mà vẫn không sao chợp ñược mắt.
Mùa ðông mà thích vào bộ phận của mùa Hạ, không những bịnh không khỏi, khiến cho bịnh nhân khí tiết
ra quá nhiều bên ngoài, gây thành chứng TÝ.
Mùa ðông mà thích vào bộ phận của mùa Thu, không những bịnh không khỏi, lại khiến cho bịnh nhân sinh
ra chứng khát.
Phàm thích vào HUNG hay PHÚC, cần nhất là phải tránh 5 tạng.
-. Nếu trúng vào TÂM, thời chỉ trong một ngày một ñêm sẽ chết.
-. Nếu trúng vào TỲ, thời 5 ngày sẽ chết;
