1
CHƯƠNG 19
NGỌC CƠ CHÂN TẠNG LUẬN
_________________________________ KINH VĂN ______________________________________
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Mạch mùa Xuân như HUYỀN…. Thế nào gọi là HUYỀN ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch mùa Xuân tức là CAN-MẠCH , thuộc ðông-phương Mộc, muôn vật bắt ñầu sinh ra từ ñó, cho nên
mạch khí hiện ra : NHUYỄN-NHƯỢC, KHINH, HƯ mà HOẠT. Ngay thẳng mà dài, nên gọi là HUYỀN, nếu mạch
tượng trái thế sẽ mắc bịnh.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Thế nào là trái ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch khí lại THỰC mà cường, là thái quá, bịnh sẽ phát ra bên ngoài. Mạch khí lúc lại không THỰC mà “VI”,
là bất cập, bịnh sẽ phát ở bên trong.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mạch mùa Xuân, thái quá bất cập, phát ra chứng hậu như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Thái quá thời khiến người hay quên, choáng váng, chóng mặt và ñau ở ñầu. Nếu là bất cập thời ñau ở
Hung suốt sang lưng, xuống cả 2 bên sườn tức ñầy khó chịu.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mạch mùa Hạ như CÂU…. Thế nào gọi là CÂU ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch mùa Hạ, tức là mạch của TÂM, thuộc Nam-phương Hỏa. Muôn vật nhờ ñó ñể thịnh trưởng. Cho nên
mạch khí lúc lại thịnh lúc ñi suy, nên mới gọi là CÂU. Nếu mạch tượng trái thế sẽ mắc bịnh.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Thế nào là trái ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch khí lúc lại thịnh, lúc ñi cũng thịnh ; là thái quá : bịnh sẽ phát ra bên ngoài. Mạch lúc lại không thịnh,
lúc ñi lại thịnh là bất cập : bịnh sẽ phát ra bên trong.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mạch mùa Hạ thái quá và bất cập, phát ra chứng hậu như thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Thái quá thời khiến người mình nóng và ñau ở ngoài da, hoặc sinh chứng lở-láy ; bất cập thời khiến người
Tâm phiền, ở bộ phận trên thời phát chứng HO và nhổ, ở bộ phận dưới thời phát chứng KHÍ-TIẾT.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mạch mùa Thu như PHÙ… thế nào gọi là PHÙ ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch mùa Thu tức là mạch của PHẾ, thuộc Tây-phương Kim. Muôn vật nhờ ñó tới thời kỳ “thâu thành”. Cho
nên mạch lúc lại khinh HƯ mà PHÙ, lúc lại thời CẤP, lúc ñi thời TÁN, nên gọi là PHÙ. Nếu mạch tượng trái thế, sẽ
mắc bịnh.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Thế nào là trái ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch khí lúc lại như MAO, ở giữa KIÊN, hai bên HƯ : là thái quá. Bịnh sẽ phát ra bên ngoài. Mạch khí lúc lại
như MAO mà VI, là bất cập : bịnh sẽ phát ra bên trong.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mạch mùa Thu thái quá và bất cập, chứng hậu phát ra thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Thái quá thời khiến người khí-nghịch, lưng ñau và bực tức khó chịu. Bất cập thời khiến người suyễn, hô hấp
mõi mệt và ho. Ở bộ phận trên ñôi khi KIẾN-HUYẾT, có khi khí hạ nghịch, lại kêu rên ầm ĩ.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mạch mùa ðông như DOANH… thế nào gọi là DOANH ? (ở yên lặng, chìm xuống tức là THẠCH)
Kỳ-Bá thưa rằng :
