4
-. Chân Thận-mạch hiện ra, bựt mạnh lên lại ñứt, như vụt que vào ñá, rắn chắc không chùng…. Sắc mặt ñen
vàng, không bóng, lông tóc rơi rụng… ñó là chứng chết.
-. Chân Tỳ-mạch hiện ra,NHƯỢC mà lúc SÁC lúc SƠ, sắc mặt vàng, xanh không bóng, lông tóc rơi rụng…. ñó
là chứng chết.
Phàm chân-tạng mạch hiện ra, phần nhiều chết, không chữa ñược.
Hoàng-ðế hỏi :
--. Thấy chân-tạng mạch hiện ra, mà nhận là chứng chết, Là cớ sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--.
Năm tạng ñều nhờ khí ở Vị. Vậy Vị là gốc của 5 tạng. Tạng-khí không thể tự mình dẫn ñến Thái-âm, phải
nhờ có Vị-khí mới ñến ñược. 5 tạng phải hờ vị khí nới hiện ra ñược cái mạch tượng theo ñúng với mùa mà dẫn ñến
Thái-âm.—Cho nên, nỗi khi tà khí mà thắng ñược, tức là tinh khí ñã bị suy trước. Người mắc bịnh nặng, vị khí
không thể cùng dẫn ñến Thái-âm, nên chân tạng một mình mới hiện ra (tức trong mạch không có vị khí). Sở dĩ
như vậy, là do bịnh khí nó thắng. Nên mới là chứng chết.
Hoàng-ðế nói rằng :
--. Phàm trị bịnh phải xét hình, khí ; sắc có bóng hay không bóng ; mạch thịnh hay suy ; bịnh mới hay cũ…
bấy giờ sẽ chữa, ñừng ñể lở thời.
Hình với khí hợp nhau có thể chữa. Sắc bóng và mổi ở ngoài da : có thể chữa ; mạch thuận với 4 mùa : có thể
chữa ; mạch NHƯỢC mà HOẠT là có vị-khí, có thể chữa…. nên theo mùa mà dùng phép thích.
Hình với khí trái nhau : khó chữa ; sắc nhợt không bóng : khó chữa ; mạch THỰC mà KIÊN : khó chữa ; mạch
trái với 4 mùa : khó chữa. Phải xét những nổi khó ñó ñể bảo rõ bịnh nhân.
Phàm nói về trái với 4 mùa, tỉ như : mùa Xuân thấy mạch của Phế ; mùa Hạ thấy mạch của Thận ; mùa Thu
thấy mạch của Tâm ; mùa ðông thấy mạch của Tỳ… khi mạch ñến ñều TRẦM-SẮC không chút Vị-khí…. ðó ñều là
trái với 4 mùa.
Chưa thấy mạch hình của Tạng, về mùa Xuân mùa Hạ mà mạch TRẦM-SẮC ; về mùa Thu, mùa ðông mà mạch
PHÙ-ðẠI… cũng là trái với 4 mùa.
Bịnh Nhiệt mà mạch TỈNH ; bịnh Tiết mà mạch ðẠI ; thoát huyết mà mạch THỰC ; bịnh ở bộ phận trong mà
mạch THỰC và KIÊN ; bịnh ở bộ phận ngoài mà mạch lại không THỰC và KIÊN… ñều khó chữa.
Hoàng-ðế hỏi rằng :
--. Trẩm nghe nhận mạch Hư-Thực ñể quyết bịnh sống chết… Xin cho biết rõ nguyên nhân ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Bị 5 THỰC hoặc 5 HƯ ñều chết.
Hoàng-ðế hỏi :
--.
Năm thực, 5 hư là thế nào ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Mạch thịnh, da nóng ; phúc trướng ; ñại tiểu không thông ; mắt mờ… ñó là 5 THỰC (tà khí thực).--. Mạch
tế, da lạnh, thiếu khí, tiền hậu ñều tiết và lợi, không uống ăn ñược… ñó là 5 HƯ (chính khí hư).
Hoàng-ðế hỏi :
--. Mắc chứng như thế, mà ñôi khi cũng có người sống, là vì sao ?
Kỳ-Bá thưa rằng :
--. Nếu nước cháo có thể nuốt ñược vào Vị, tiết và lợi ñều ngừng… thời dù gặp “HƯ” cũng sống; nếu mồ hôi ra
ñược, tiểu tiện lợi… thời dù gặp THỰC cũng sống.,.
--o0o—
