Bị trong đánh ra, ngoài đánh vào, quân Nguyễn ở giữa hoang mang lo
sợ, chỉ chống đỡ một cách yếu ớt, rồi quăng giáo mác quy hàng. Một số
quan quân nhà Nguyễn thừa cơ hội khử trừ quyền thần Trương Phúc Loan,
Định vương Nguyễn Phúc Thuần cùng cháu là Nguyễn Ánh hoảng sợ, cuốn
gói chạy vào Quảng Nam, đụng đầu quân Tây Sơn đánh ra, liền bật xuống
thuyền vượt biển vào Gia Định.
Chúa tôi nhà Trịnh tiến vào Phú Xuân dễ như trở bàn tay, tốc chiến tốc
thắng đánh vào Quảng Nam đụng quân Tây Sơn chống đối quyết liệt cũng
ê đầu, liền bàn nhau lập phòng tuyến thủ giữ từ đèo Hải Vân. Mặt khác, để
lấy lòng quân dân nhà Nguyễn đã quy thuận, Trịnh Sâm cho giương khẩu
hiệu lên thành Phú Xuân tuyên truyền rằng: Chúa Trịnh không có ý định
đánh chiếm đất nhà Nguyễn, mà chỉ vâng lệnh Hoàng triều nhà Lê, cử binh
đi chinh phạt kẻ trị vì thiên hạ không công minh, giúp Đàng Trong tiêu diệt
lộng thần Trương Phúc
Loan, một tên tham quan ô lại đã từng là sâu mọt của nhân dân. Tiếp
theo, chúa Trịnh cử tổng tướng Hoàng Ngũ Phúc lên thay Phúc Loan, lập
Nguyễn Phúc Dương con Hoàng tử Hiệu, cháu nội của Tiên vương Nguyễn
Phúc Thoát lên làm Đông cung, lập lại kỷ cương vương triều nhà Nguyễn,
chống Tây Sơn!”.
Nghe đến đây, Nhạc đã hiểu: Phúc Thuần chạy vào Gia Định, chỉ huy
và tăng cường lực lượng cho Phú Yên đánh ra ải Nam; ở Đàng Ngoài quân
Trịnh mượn danh hiệu phò Nguyễn, chống Tây Sơn kết hợp tấn công vào ải
Bắc. Ta chẳng những tập trung lực lượng thủ giữ ở hai đầu quan ải, mà còn
phải rải quân canh phòng nghiêm nhặt dọc theo bìa rừng hàng bốn trăm
dặm dài, quanh theo bờ biển cũng thế, khó bề thủ giữ. Thoáng bối rối, Sơn
vương tham khảo với Vũ Nhậm và đã ghi nhận sáng kiến mới:
“Dù không đành cũng không còn con đường nào khác, trước mắt ta
phải tạm thời hòa hoãn với Trịnh ở Đàng Ngoài; tập trung lực lượng đánh
Nguyễn tiến vào Nam tìm lối thoát, bằng không sẽ bị chết ngạt!”.
