Phong cách khác biệt giữa họ Hoàng và họ Từ
Thường nói: “Họ Hoàng giàu có, còn Từ Hy là con người của thiên
nhiên.” Cái khác nhau ấy không chỉ ở tham vọng đối với đời của mỗi nhà,
mà cũng do hoàn cảnh sống của họ vậy. Ta xin nói rõ thêm. Hoàng Thuyên
và con là Cư Trai đều là họa sỹ cung đình ở Tứ Xuyên. Thuyên được cất
nhắc làm phó sứ ở kinh đô, đến khi sang với nhà Tống thì lại được bổ
nhiệm làm Công Tân. (Ghi chú trong nguyên tác: Có người nói chuyện
Toàn được nhà Tống bổ nhiệm làm Công Tân là không có căn cứ, bởi lẽ
ông qua đời ngay sau khi về với nhà Tống, các tác phẩm của ông chủ yếu
được sáng tác ở Tứ Xuyên và đều mang niên hiệu thời Đường Ai Đế).
Hoàng Cư Trai cũng được cử vào Họa Viện và làm việc cho triều đình. Hai
bố con vẽ nhiều chim hoa quí và đá lạ. Hiện nay người đời biết đến họ qua
các bức tranh như “Chim ưng giữa hoa đào”, “Chim trĩ và thỏ trắng”,
“Lồng vàng chim quí”, và các tranh vẽ công và rùa. Chim của họ đều béo
tốt mượt mà, còn trời và nước thì màu có những sắc độ khác nhau. Còn Từ
Hy, ông là kẻ ẩn sỹ đất Giang Nam, có đầu óc lý tưởng và sống đời không
theo thói thường. Ông vẽ tre trúc hoang dại và hoa mọc trên cát ở ven hồ,
vẽ chim biển và cá lớn dưới nước sâu. Người ta biết ông qua các tranh như
“Ngỗng trời cò hoang”, “Cá tôm trong bụi rậm đầm lầy”, và tranh vẽ những
cành hoa kì ảo mọc đan chéo nhau, bụi rậm và những vạt cỏ dại. Chim
trong tranh ông có cái khí mảnh và nhẹ, trời nước thường hòa quyện vào
nhau. Có thể thấy rằng người ta chỉ vẽ những gì người ta nhìn thấy. Phân
biệt ra hai loại chỉ là để tiện nói, nhưng cũng đúng là ở thời điểm ấy họa sỹ
ở đất nào thì vẽ những gì họ thấy ở đất ấy vậy. Nói chung, tranh vẽ ở đất
Giang Nam [gần Thượng Hải] bộc lộ cái thần khí ẩn dật, thiếu sức mạnh
của các họa sỹ đất Tứ Xuyên. Nhưng cả hai trường phái đều khỏe mạnh
trong các tranh vẽ phong lan mùa xuân và các loài cúc nở mùa thu.
[Chỉ cần xem các nguyên tác treo trong bảo tàng viện Đài Bắc, hoặc chỉ cần
nhìn phiên bản của chúng, cũng có thấy rằng tranh vẽ hoa, chim và hươu
nai trong vườn đã lên đến mức hoàn thiện về màu, nét và sắc độ vào thế kỷ
10]
