những thử thách tinh thần mà những sai lầm tội lỗi của Vichy đặt ra cho tôi,
không có thử thách nào làm tôi đau đớn bằng cảnh tượng vô bổ xuẩn ngốc
đó.
Ngược lại, khi trở về Fort-Lamy tôi tìm được một niềm khích lệ đáng
kể do tướng Catroux mang lại. Trong lúc ông tới London sau khi tôi lên
đường đi châu Phi, những người hay tưởng tượng cho rằng người Anh sẽ
cố tạo một quân chủ bài thay thế qua vị tướng kiêu mạn đã quen với những
việc lớn này; trong khi đó, những người theo thời tỉ mẩn khó tính sẽ tự hỏi
liệu ông ta có chấp nhận dưới quyền một ông thiếu tướng lữ đoàn trưởng
quèn hay không. Ông đã gặp đi gặp lại Churchill và nhiều người kêu toáng
lên về những cuộc trao đổi này qua đó dường như ông Thủ tướng đã gợi ý
ông chiếm chỗ tôi, cố nhiên không phải để ông thử làm chuyện đó, mà với
ý đồ cổ điển chia để trị. Vài ngày trước vụ Dakar, Churchill bất ngờ đánh
điện cho tôi biết đã gửi Catroux tới Le Caire để hành động trong vùng
Levant nơi mọi người hy vọng nảy sinh một cơ hội thuận lợi. Tôi đã phản
ứng dứt khoát trước điều mà tôi cho không phải là một ý tưởng xấu mà là
một sáng kiến cần sự đồng ý của tôi. Bấy giờ Churchill mới biện giải bằng
những từ ngữ thỏa đáng và viện dẫn sự cấp bách.
Và rồi Catroux từ Le Caire tới. Trong bữa ăn tôi nâng ly chúc mừng vị
chỉ huy vĩ đại mà từ bao giờ tôi vẫn coi như một người bạn kính mến. Ông
đáp lời tôi giọng thật cao nhã và thật giản dị rằng ông tự đặt mình dưới
quyền lãnh đạo của tôi. Éboué và tất cả những người tham dự đều không
khỏi xúc động nhận ra rằng với Catroux, de Gaulle từ đây đã ra khỏi thang
cấp bậc và được trao cho một nhiệm vụ không căn cứ theo thứ bậc. Không
một ai hiểu lầm về sức nặng của tấm gương được nêu. Khi đã ấn định sứ
mệnh của ông, tôi chia tay Tướng Catroux bên chiếc máy bay đưa ông trở
lại Le Caire, ông lại lên đường và tôi có cảm giác ông vĩ đại thêm.
Tại Brazzaville nơi tôi tới ngày 24 tháng Mười, nhìn chung tôi thấy
mọi người đều vững lòng tin như ở Douala và Fort-Lamy. Nhưng người ta
vẫn ung dung nhìn ngắm mọi sự - đó là điều bình thường đối với “thủ đô.”
Chính quyền, bộ tham mưu, các ban ngành, các hãng kinh doanh, các phái
đoàn đều lường liệu những khó khăn mà các lãnh thổ vùng xích đạo, vốn
