thảm kịch trong việc biến tiếng Sinhale thành ngôn ngữ chính
thức, một việc làm họ phải trả giá đắt khi dịch mọi thứ từ tiếng
Anh sang tiếng Sinhale và Tamil, một quá trình chậm chạp và
bất kham. Các trường đại học dạy bằng ba thứ tiếng: Sinhale cho
đa số, Tamil cho người Tamil dòng Ja na và tiếng Anh cho
người Burgher. Tại trường đại học ở Kandy, tôi hỏi vị Phó Hiệu
trưởng rằng làm thế nào để ba kỹ sư khác nhau được đào tạo
theo ba ngôn ngữ có thể cộng tác với nhau để xây một chiếc cầu.
Ông ta là người Burgher và đeo cà vạt của đại học Cambridge, do
đó tôi có thể nhận ra ông là một tiến sĩ đích thực. Ông trả lời:
“Thưa ngài, đó là một câu hỏi mang tính chính trị dành cho các vị
bộ trưởng.” Tôi lại hỏi về vấn đề sách. Ông đáp rằng các sách giáo
khoa cơ bản đều được dịch từ tiếng Anh sang tiếng Sinhale và
Tamil, luôn luôn trễ từ 3 đến 4 ấn bản ngay khi chúng vừa xuất
bản.
Các đồn điền chè ở trong tình trạng tệ hại. Những người địa
phương được đề bạt không phải là những giám sát viên giỏi như
những tiền nhiệm người Anh. Vì không có kỷ luật nghiêm, nên
những người hái chè không chỉ hái những búp non mà còn hái
cả những lá già nên không thể ủ ra trà ngon được. Các đồn điền
dừa cũng chịu cảnh tương tự. Theo như lời một cụ già Sinhale,
đó là cái giá người ta phải trả để học cách quản lý một đất nước.
Tôi không đến thăm Ceylon trong nhiều năm cho đến khi tôi
gặp Thủ tướng mới được bầu, Junius Richard Jayewardene, năm
1978 tại Hội nghị khu vực các nguyên thủ quốc gia Khối Thịnh
vượng chung (CHOGRM) ở Sydney. Năm 1972, Thủ tướng
Sirimavo Bandaranaike đã đổi tên nước Ceylon thành Sri Lanka
và biến nó thành một nước cộng hòa. Những thay đổi này
không làm thay đổi vận mệnh của đất nước. Chè của họ vẫn
được bán dưới tên trà “Ceylon”.
