thường những xe này được những ủng hộ viên trong ngành vận
tải cho mượn miễn phí. Có thể họ trông chờ nhận được lợi lộc
trong tương lai, nhưng nhiều người trong số này vẫn tiếp tục
giúp đỡ chúng tôi trong các kỳ bầu cử sau, khi chúng tôi đã nắm
quyền và chẳng đem lại cho họ một ưu đãi gì. Ban đêm, chúng
tôi câu điện từ những cửa hàng quen biết để thắp sắng diễn đàn,
và tuy rằng chúng tôi phải mướn loa phóng thanh nhưng tiệm
cho mướn lại có thợ điện tới giúp kéo dây qua những ngọn cây
và những trụ điện (đôi khi những đường dây thế này tạo ra
tiếng hú inh tai ngay khi chúng tôi đang đọc diễn văn.)
Đi vận động bầu cử nghĩa là đi tới mọi xó xỉnh mà bình
thường giới trung lưu Anh học chẳng bao giờ đặt chân tới. Mùi
rác rưởi, những con chuột cống và chó mèo hoang lở lói, những
đường mương đầy rác của những gánh hàng rong trong những
phố Tàu là điều tôi nhớ được về khu Tanjong Pagar trong những
năm 1950. Ban đêm, những người bán hàng rong chẳng biết từ
đâu đã tập họp quanh chỗ chúng tôi tổ chức mít–tinh để mong
bán được hàng. Ở phía ngoài đám đông sẽ có rất nhiều trẻ con,
khiến chúng tôi nhớ lại tỷ lệ tăng dân số 4% của đảo này, chúng
đến để coi chơi, có đứa đi cùng cha mẹ, có đứa đi một mình. Tại
những khu nông thôn như Punggol, Sembawang và Yio Chu
Kang, mùi kinh khủng của phân heo không thể nào quên được
và thật dễ nhận ra vào năm 1976 khi tôi đi ngang qua miền
nông thôn Trung Quốc.
Đó là một cuộc vận động vất vả, gian nan. Trong một tối tôi
có thể đọc ba bốn bài diễn văn, lái xe từ khu vực này đến khu
vực khác, tại các cuộc mít–tinh bắt đầu từ lúc 7 giờ tối và phải
kết thúc lúc 10 giờ. May thay tôi đã bỏ được thuốc lá và không
hề bị mất giọng, nhưng vào một đêm thời tiết nóng ẩm, tôi ướt
đẫm mồ hôi khi phải nói bằng hai, thậm chí ba thứ tiếng –
