Từ Bài Tới Ra Bài Chòi, Bài Thai
Hoàng Phủ Ngọc Phan
T
ừ Nam chí Bắc, mỗi nơi có một loại bài để chơi bài tiêu biểu. Như
Bắc có Tổ Tôm, Mạt Chược, Nam có Tứ Sắc, riêng Huế là có bài Tới. Bài
Tới ngoài 6 người ngồi chơi trên chiếu còn để chơi bài Thai và bài Chòi.
Chưa biết tác giả vô danh nào đó đã sáng tác ra bộ bài này với nhiều hình
tượng tiêu biểu trong đời sống dân dã. Sau đây là nội dung chi tiết.
Bài Tới không phải là cờ bạc
Cách đây vài ba thập kỷ, bài Tới là một trò chơi giải trí rất thịnh hành
ở các tỉnh miền Trung. Ngày Tết những người trong gia đình ngồi lại với
nhau, xây một sòng bài Tới, đặt một chút tiền tượng trưng, ăn thua nhỏ chỉ
cốt gây không khí vui vẻ, đầm ấm.
Trong khi các loại bài khác đều có nguồn gốc ngoại lai, bộ bài mắc
tiền, cách chơi phức tạp, ăn thua lớn thì bài Tới là một sáng kiến thuần túy
Việt Nam. Bộ bài rẻ tiền, gọn nhẹ, cách chơi đơn giản, tên các lá bài nôm
na mộc mạc dễ nhớ và vui tai: nhất Trò, nhị Đấu, tam Quăn, tứ Cẳng... Rõ
ràng, người sáng chế ra bộ bài Tới đã có ý thức tìm một lối giải trí lành
mạnh để phục vụ số đông đồng bào bình dân kể cả người già, trẻ em.
Những người này không thể và cũng không muốn bước vào sân chơi của
dân cờ bạc.
Trong gia đình, bài Tới có thể chơi từ ít nhất là 2 người, nhiều nhất là
6 người chia làm hai phe. Nhưng vào dịp Tết, yêu cầu giải trí cao hơn, do
đó bài Tới được nâng cấp thành bài Chòi, mỗi lần có 12 người tham dự,
chơi một hội 12 ván, kéo dài chừng vài giờ, ăn hay thua nhiều nhất cũng
chỉ có 1 ván. Cái thú vị của bài Chòi không phải ở chỗ ăn thua tiền bạc mà
ở không khí đông vui. Nhà cái ngồi ở chòi trung tâm để điều khiển cuộc
chơi. Nhà con ngồi trong những chòi cách biệt. Chòi làm bằng tranh tre, có
sạp chắc chắn, ngồi được vài ba người. Nhân vật quan trọng nhất là người
